شبيه‌سازي مورفولوژيكي وقوع سيلاب در رودخانه نوران‌چاي با استفاده از مدل هيدروليكي HEC-RAS

وقوع سيل، پديده اي طبيعي است و خطر وقوع آن در اطراف رودخانه‌ها به‌خصوص مناطق شهري و روستايي يك مسئله جهاني است؛ به‌عبارتي، تغييرات آب‌و‌هوايي و دخالت هاي انساني در بستر رودخانه، خطر سيلاب‌هاي شهري و روستايي را افزايش مي دهد، به زيرساخت‌ها خسارت وارد مي كند و به صدمات جاني و مالي فراوان منجر مي شود. هدف از اين پژوهش، شبيه‌سازي مورفولوژيكي وقوع سيلاب در رودخانه نوران‌چاي (استان اردبيل) است؛ بدين منظور براي شبيه‌سازي خطر سيلاب، از مدل هيدروليكي HEC-RAS استفاده شد و پردازش داده‌هاي ژئومتري، از طريق الحاقي HEC-GEORAS صورت گرفت. سپس با استفاده از نرم‌افزار SMADA، دوره بازگشت‌هاي مختلف سيلاب استخراج شد. داده‌هاي اصلي موردنياز براي اين پژوهش شامل نقشه‌هاي توپوگرافي 1:2000 رودخانه نوران‌چاي، داده‌هاي هيدرومتري و داده‌هاي دبي رودخانه نوران‌چاي است. بر اساس تجزيه و تحليل‌ نتايج حاصل از پهنه‌بندي سيلاب با دوره بازگشت‌هاي 2، 50 و 200 سال مشخص شد كه در پهنه‌بندي سيلاب با دوره بازگشت دو سال، حدود 122 هكتار از اراضي اطراف رودخانه به زير آب خواهد رفت، اما خسارت جاني و مالي آن‌ چناني نخواهد داشت. در پهنه‌بندي سيلاب با دوره بازگشت پنجاه سال، مساحت 266 هكتار و عرض پهنه سيل‌گير به حدود 307 متر خواهد رسيد كه مي‌تواند خسارات‌هاي مالي و جاني در برداشته باشد. در نهايت، پهنه‌بندي سيلاب با دوره بازگشت دويست سال، به مساحت 329 هكتار و عرض پهنه 500 متر خواهد رسيد كه براي مناطق شهري و روستايي اطراف رودخانه نوران‌چاي خسارت‌هاي بسيار زيادي را ايجاد خواهد كرد. بنابراين، براساس پهنه‌بندي سيلاب با دوره بازگشت پنجاه و دويست ساله اين نتايج حاصل شد كه وقوع سيلاب براي جوامع بشري بسيار مخاطره‌آميز خواهد بود. درنهايت، در راستاي كاهش خسارت هاي جاني و مالي پيشنهاد مي شود براساس پهنه‌بندي سيلاب رودخانه نوران‌چاي اقداماتي از قبيل تجاوز نكردن به حريم رودخانه، جلوگيري از تغيير كاربري اراضي به كاربري مسكوني و زهكشي مناسب آب رودخانه براساس پهنه سيلابي صورت گيرد.