روند تغييرات هدررفت خاك با تأكيد بر نقش فرسايشي رواناب در حوضه آبريز رودخانه كل (استان هرمزگان)

فرسايش خاك، تهديدي جدي در باروري خاك به‌شمار مي‌رود؛ بنابراين، مديريت بهتر اين منابع در راستاي بهره‌برداري مطلوب و كاهش تأثيرات مخرب بر اين منابع ضروري است. در اين پژوهش با تأكيد بر نقش رواناب در فرسايش، با استفاده از مدل RUSLE و روش SCS-CN به برآورد مقدار هدررفت خاك ناشي از تغييرات رواناب در حوضه آبريز رودخانه كُل پرداخته شد. به اين‌منظور، از داده‌هاي بارش سالانه سال‌هاي 1392، 1390، 1388، 1386، 1384 و 1382، تصاوير ماهواره‌اي لندست، نقشه‌هاي خاك، كاربري اراضي، گروه‌هاي هيدرولوژيكي خاك و DEM منطقه استفاده شد. نتايج نشان داد كه مقدار بيشينه هدررفت سالانه خاك در شش سال مذكور در مناطق خاصي از حوضه، بين 140 تا 463 تن در هكتار در سال و مقدار ميانگين هدررفت سالانه خاك بين 5.5 تا 29.04 تن در هكتار در سال متغير بود. براي ارزيابي مدل و محاسبه رسوب خروجي حوضه، مطابق با نقشه فرسايش توليد شده در هر سال از منحني سنجه رسوب ـ كه از داده‌هاي مشاهداتي ايستگاه قلات پايين به دست آمد ـ استفاده شد و ضريب تعيين محاسبه شده برابر با 0.73، از دقت نسبتاً مناسب نتايج مدل مورد استفاده حكايت داشت. براين اساس و با مقايسه پنج روش نسبت تحويل رسوب و انتخاب روش بهينه، نقشه پهنه‌بندي رسوب سال‌هاي مختلف براي حوضه مطالعاتي توليد شد. نتايج اين پژوهش نشان داد كه اعمال مقدار رواناب در برآورد مقدار شاخص فرسايندگي بارش در راستاي تخمين مقدار هدررفت خاك و تخمين ميزان رسوب، مي‌تواند نتايج قابل قبولي ارائه دهد. اين رويكرد، امكان برآورد فرسايش خاك و توزيع مكاني آن را با شيوه‌اي آسان، سريع و مقرون به صرفه فراهم مي كند و ابزار مفيد و كارآمدي را براي ارزيابي و تهيه نقشه خطر فرسايش خاك در مناطق مختلف در اختيار مي‌گذارد.