تأثير جهت و موقعيت شيب بر خصوصيات مهم خاك در منطقه كالپوش شاهرود

شرايط توپوگرافي هر منطقه از مهم‌ترين عوامل اثرگذار بر تغييرات ويژگي‌هاي خاك، به‌ويژه در مقياس‌هاي مكاني كوچك است. در پژوهش حاضر تلاش شد اثر جهت و موقعيت شيب بر كيفيت خاك با توجه به شرايط موضعي منطقه بررسي شود كه اين امر با مقايسه مقادير برخي از ويژگي‌هاي خاك نظير واكنش خاك، درصد مواد آلي، فسفر قابل دسترس، ميانگين هندسي قطر خاكدانه‌ها و رس قابل پراكنش در آب در نمونه‌هاي خاك برداشت‌شده از دو جهت شيب شمالي و جنوبي و پنج موقعيت قله، شانه، پشت، پا و پنجه شيب منطقه جنگلي كالپوش ـ كه در شمال‌شرق شاهرود واقع شده است ـ صورت گرفت. براي اين منظور در هر موقعيت شيب، نمونه هاي خاك از سه نقطه با فاصله طولي دو متر از لايه صفر تا بيست سانتي‌متري برداشت و پس از آماده‌سازي و عبور دادن آنها از الك دو ميلي‌متري، ويژگي‌هاي ذكرشده خاك با استفاده از روش‌هاي استاندارد آزمايشگاهي اندازه‌گيري شد. تجزيه و تحليل آماري داده‌ها، در قالب طرح كاملاً تصادفي  و با استفاده از روش مقايسه ميانگين‌ها بر اساس آزمون دانكن صورت گرفت. نتايج نيز بيانگر معني‌دار بودن اثرات متقابل شاخص هاي جهت و موقعيت شيب بر اغلب ويژگي‌هاي خاك در سطح احتمال يك درصد بود. مقادير ويژگي‌هاي مواد آلي، فسفر قابل دسترس، ميانگين هندسي قطر خاكدانه‌ها و رس قابل پراكنش در آب در شيب جنوبي به‌ترتيب برابر با 2.64 درصد، 10.13 ميلي‌گرم بر كيلوگرم، 1.30 ميلي‌متر و 2.23 درصد بود كه در شيب شمالي به‌ترتيب به 2.13 درصد، 8.74 ميلي‌گرم بر كيلوگرم، 0.95 ميلي‌متر، و 3.90 درصد تغيير يافت. به‌نظر مي‌رسد با توجه به برف‌گير بودن منطقه مورد مطالعه و سرماي زودرس پاييزي، دماي پايين خاك در شيب شمالي از رشد مطلوب پوشش گياهي و توسعه فرايندهاي تكامل خاك جلوگيري مي كند؛ حال آنكه دريافت اشعه مستقيم خورشيد توسط خاك‌هاي واقع در شيب جنوبي، تا حدي به تعديل سرماي زودرس مي انجامد و در نتيجه، دماي مناسب را براي رشد گياهان و بهبود شرايط خاك فراهم مي كند.