رويكرد زباني به مسئله ناكارآمدي ناسيوناليسم در دوره پهلوي اول (1299-1320)

مواجهۀ نظام ‎هاي سياسي با ناسيوناليسم گوناگون است: گاه آن را به‎عنوان يك عامل تجزيه‎ساز در جامعۀ چند فرهنگي طرد مي‎كنند و گاه از آن به‎صورت يك ‎زبان عمومي براي ايجاد اتحاد و انسجام اجتماعي بهره مي‎برند. كاربرد اخير را مي‎توان در سياست‎هاي قومي و ملي‎گرايانۀ رضاشاه ملاحظه كرد كه در عمل با چالش‎هاي ‎بنيادين مواجه شد. اين مقاله درصدد است در يك رويكرد جديد و با بهره‎گيري از امكانات روشي نظريۀ بازي ‎هاي زباني به بررسي و ارزيابي مسئلۀ ناكارآمدي ناسيوناليسم در دورۀ پهلوي اوّل بپردازد؛ با اين سؤال اصلي كه چرا علي‎رغم تلاش‎هاي حكومت و نخبگان در عمومي‎كردن زبان ناسيوناليسم، در هنگام بحران و دخالت خارجي در ايران، اين زبان كارايي نداشت و احساس ميهن‎پرستي مورد ادعاي اين زبان فعال نشد؟ تحليل كيفي داده‎هاي موجود براساس شاخص‎هاي نظريۀ بازي‎هاي زباني، نشان داد خصوصي‎بودن زبان ناسيوناليسم در ايران دورۀ رضاشاه، منجر به ناكارآمدي آن شد. ناسيوناليسم خصوصي آن دوره فقط بين روشنفكران تجددگرا، شاه و دربارش محصور ماند و به‎سبب تناسب‎نداشتن با شكل زندگي جامعۀ ايراني، ريشه‎نداشتن در نظام باور ديني و فرهنگي آن و چهارچوب زباني مملو از قواعد و مفاهيم دين ‎ستيزانه و ضداسلامي به شكست منتهي شد.