جستارهاي زباني در قصيده أطبق دُجي سروده محمد مهدي جواهري با رويكرد آشنايي زدايي آوايي، واژگاني و نحوي

محمد مهدي جواهري شاعر معاصر عراق، از پيشگامان شعر ملي و از احياگران شعر قديم به شمار مي‌آيد. محتواي اشعار جواهري، درآميخته با انواع شگردهاي زباني است. او با اعتقاد به اينكه زبان يك شاعر، مؤثرترين سلاح براي بيان انديشه‌هاي اوست؛ از شگردهاي زباني متنوعي بهره گرفت. قدرت تاثيرگذاري اشعار جواهري و پيامدهايي كه به همراه داشته است؛ از مسألۀ مهم در ارزيابي آثار اوست. اما بايد ديد جواهري از چه شيوه‌هايي جهت ارائه مقصود خود بهره گرفته و به چه خلاقيت‌ها و نوآوري‌هايي دست يافته است؟ پژوهش حاضر كوشيده است به روش توصيفي تحليلي و بر مبناي نظريۀ‌ آشنايي‌زدايي، شواهدي از انواع آشنايي‌زدايي را در قصيدۀ «أطبق دجي» ارائه دهد. هدف اين پژوهش، شناساندن شگردهاي آشنايي‌زدايي در اشعار جواهري و دست‌يابي به نوآوري‌هاي شاعر از منظر زيباشناختي به عنوان نمونه‌اي از ادبيات معاصر عراق است. يافته‌هاي پژوهش بيانگر آن است كه انواع آشنايي‌زدايي اعم از آوايي، واژگاني و نحوي در اين قصيده به كار گرفته شده است. جواهري با تنوع در كاربست هنرسازه‌ها اعم از تكرار، حذف، فاصله، تقديم و تاخير و نمادها؛ فضاي مناسبي را براي تأمل و برانگيختن احساس و عاطفۀ مخاطب گشود. در بين انواع آشنايي‌زدايي، اسلوب«تكرار» با شيوه‌هاي متنوعي مانند تكرار مصوت، صامت، واژه، تركيب‌ها، اشتقاق و عبارات و با هدف افزايش موسيقي شعر و توازن آوايي و تاكيد بر انديشه؛ بيشترين بسامد را دارد. ميل ذاتي جواهري به اسلوب زيباشناسي و دقت شاعر در گزينش واژگان مناسب، عامل مهمي در سبك شعري اوست. تناسب اجزاي عبارات و واژگان در هم‌نشيني با يكديگر و در آميختن چندين اسلوب و فن از بارزترين شگرد جواهري در اين قصيده است.