مقايسه پايداري نظام‌هاي توليد گندم‌ آبي و ذرت ‌دانه‌اي با رويكرد تحليل امرژي (مطالعه موردي: حوضه آبريز دز)

اهداف: سيستم‌هاي توليد غلات در ايران اغلب با هزينه بالا و بهره‌وري پايين همراه است و به واسطه مصرف و كاربرد بي رويه نهاده‌ها، صدمات جبران ناپذيري به محيط‌زيست وارد مي‌نمايند. يكي از مهمترين مسائل مديريت كارآمد در مزارع، دستيابي به عملكرد پايدار است. اين مطالعه با هدف تعيين و مقايسه پايداري اكولوژيكي دو بوم نظام توليد گندم‌آبي و ذرت دانه‌اي با استفاده از تحليل امرژي انجام گرديد.مواد و روش‌ها: اين مطالعه در سطح حوضه آبريز دز در سال زراعي 1399-1398 به اجرا درآمد. مصاحبه با 400 زارع گندم كار و ذرت كار بر اساس پرسشنامه جهت جمع آوري داده‌هاي مربوط به فرآيندهاي توليد درون مزارع كشاورزي صورت پذيرفت. در اين بررسي ابزار تحليل امرژي براي اندازه گيري پايداري محصولات كشاورزي مورد‌نظر انتخاب گرديد. نهايتاً با استفاده از مقدار شاخص‌هاي امرژي پايداري سيستم‌ها مورد ارزيابي قرار گرفت. يافته‌ها: مجموع امرژي‌هاي ورودي براي بوم نظام توليد گندم و ذرت به ترتيب 16+1/6E و 16+2/55E ام‌ژول خورشيدي در هكتار در سال بدست آمد. نتايج ارزيابي مقايسه دو كشت زراعي اين مطالعه نشان داد كه هر دو نظام كشت از نظر زيست محيطي در شرايط ناپايداري قرار داشتند و از كل نهاده‌هاي مصرفي؛ كودهاي شيميايي بويژه كود نيترات و فسفات و سپس سوخت مصرفي گازوئيل بيشترين تأثير را بر ناپايداري زيست محيطي در منطقه مطالعاتي داشته‌اند. نتيجه‌گيري: مشخص گرديد كه بوم نظام توليد گندم از لحاظ عملكرد، تجديدپذيري و پايداري محيطي از بوم نظام توليد ذرت مطلوب‌تر است و توليد گندم در منطقه نظام برتر براي دستيابي به پايداري نسبت به توليد ذرت است.