تاريخ‌نگاريِ ايرانيِ ترجمه: طرحي اوليه و مبانيِ معرفت‌شناختيِ آن

مقالة حاضر درصدد است تا با اتكا بر تاريخ‌نگاريِ ايراني و تلفيق آن با مسائل اساسي در مطالعات ترجمه، به ارائه‌اي طرحي اوليه از «تاريخ‌نگاريِ ايرانيِ ترجمه» اقدام كند. پس از مقدمه‌اي كوتاه، اهميت، رسالت و نقطۀ آغازِ «تاريخ‌نگاري ايراني ترجمه» تشريح مي‌گردد. سپس، تلاش مي‌شود تا با ارجاع به دستگاهِ نظريِ جواد طباطبايي، مباني تاريخ‌نگارانۀ آن در جهت تحكيم مبانيِ معرفت‌شناختيِ «تاريخ‌نگاري ايراني ترجمه» به خدمت گرفته شود. در اين راستا، مباني تاريخ‌نگارانۀ دستگاهِ نظريِ طباطبايي، از جمله رويكردِ وي به تاريخ‌نويسيِ ايران، تاريخِ پايه‌اي، ايران به‌مثابة «مشكل»، آگاهي ملّي و ايدۀ «ايرانِ بزرگِ فرهنگي» شرح داده شده و در نسبت با «تاريخ‌نگاري ايراني ترجمه» بسط داده مي‌شود. سرانجام، اين طرح به‌عنوان نمونه‌اي از گذر از اروپا‌محوري حاكم بر مطالعات (تاريخي) ترجمه و تدوين رويكردهاي بومي در ايران به خواننده عرضه مي‌شود. اين طرح با تأكيد بر «ترجمه در ايران» و «ترجمۀ ايران» مي‌تواند در بررسي تاريخِ عمل و نظريۀ ترجمه در ايران ياري‌رسان بوده و با تبيين نسبت بين تاريخ ترجمه و تاريخ انديشه، پرتوي بر تحولات فكري-تاريخي ايران‌زمين بيفكند. همچنين، «تاريخ‌نگاري ايراني ترجمه» با تمركز بر صورت‌بنديِ معرفت‌شناختيِ نسبتِ «ترجمه» و «ايران»، قادر است نظريه‌پردازي ايراني دربارۀ ترجمه را ممكن كرده و در مقام پيش‌قراول «مطالعات ترجمۀ ايراني» عمل كند.