واكاوي معنايي ماده «ح‌س‌ب» در تبيين كيفيت محاسبۀ اعمال

محاسبۀ اعمال از موضوعات تأثيرگذار بر انديشه و كنش هر معادباوري بوده و در ارتباط ميان انسان و خداوند قابل تعريف و تبيين مي باشد. با بررسي آيات، دو روش در محاسبه و جزابخشي قابل استنباط و فرضيه سازي است: يكي ارزيابي جزء به جزء اعمال؛ كه به ازاي آن انسان، جزاي اعمال ناپسند خويش را گذرانده و سپس با كسب درجه اي در بهشت ساكن مي گردد. دوم، ارزيابي به شيوۀ معدل گيري است، بدين گونه كه دربارۀ هر انساني با اِعمال مؤلفه هاي مؤثّر بر نامۀ عملش، رتبه و درجۀ او مشخص مي گردد. نوشتۀ حاضر كه بر شيوۀ توصيف و تحليل استوار است، جهت حل مسألۀ فوق و استنباط متقني از مقولۀ محاسبه، ابتدا به واكاوي معنايي و دسته بندي كاربردهاي اسمي و فعلي مادۀ(ح س ب) در قرآن پرداخته و در ادامه، صورت هاي قابل فرض بر مقولۀ تجسم اعمال نيز به عنوان يكي از مؤلفه هاي مهم و تأثيرگذار مورد بررسي قرار گرفته است. در پايان اين نتيجه حاصل مي گردد كه از بين نظرات فوق، ديدگاه رابطه تكويني در تجسم اعمال در تلاقي با ديدگاه ارزيابي معدلي، داراي صورتي عقلاني، قابل انطباق با آيات و روايات و همسو با ديدگاه برگزيدۀ فلاسفه اسلامي مي باشد.