بازخواني عملكرد مناره با تكيه بر مضامين موجود در آيات كتيبه‌هاي قرآني؛ نمونه موردي: مناره‌هاي شيوه رازي در ايران

مناره ها از آثار معماري ايراني هستند كه علي الخصوص در شيوه رازي نمونه هاي ارزشمندي از آنها وجود دارد. پس از ورود اسلام، انديشه‌هاي مذهبي در ساخت و تزيين مناره‌ها تأثيرگذار و در مضامين و مفاهيم كتيبه هاي آن‌ها متبلور گشته است. در اين ميان كتيبه‌هاي قرآني موجود بر اين مناره‌ها مي‌توانند يكي از منابع مهم براي درك و بررسي ديدگاه‌هاي مذهبي و اعتقادي مردم و معماران و همچنين عملكرد آنها باشند. اين ديدگاه ها كمتر در تدقيق عملكرد آثار معماري مورد توجه قرار گرفته است. با اين توضيح مطالعه پيش رو تلاش دارد تا با بررسي كتيبه هاي مناره هاي شيوه رازي در ايران، ضمن توجه به آيات قرآني، مفاهيم بكار رفته در آن ها را شناسايي و تحليل نمايد. در اين راستا چيستي ارتباط بين مفاهيم يا مضامين آيات قرآني موجود در كتيبه هاي مناره‌هاي شيوه رازي و عملكرد آن ها سؤال اصلي پژوهش را شكل داده است. در اين مطالعه علاوه بر شناسايي مناره‌هاي شيوه رازي و دسته‌بندي كتيبه هاي آن ها، تحليل مضامين كتيبه‌هاي قرآني در جهت بازخواني كاربري مناره هدف اصلي مقاله است. پژوهش حاضر تلاش دارد مفاهيم موجود در اين آيات را استخراج، دسته‌بندي و پركاربردترين مفاهيم را شناسايي و تحليل كند. جهت دستيابي به اين هدف كتيبه‌هاي قرآني مناره‌هاي شيوه رازي كه غالباً سلجوقي هستند، به‌صورت كتابخانه‌اي و ميداني شناسايي و در جهت تدقيق متن كتيبه برخي از مناره هاي مذكور بازديد شده اند. پس از مستندسازي كتيبه ها و شناسايي آيات آن ها، به روش تفسيري - تحليلي (تحليل محتوي) متن آيات مورد تحليل قرار گرفتند. بر اساس مطالعات انجام شده، تكرار مفاهيم «بيان صفات دعوت كنندگان به سوي خدا»، «توحيدي» و «بيان صفات خداوند» در آيات كتيبه هاي مناره قابل توجه است. در نتيجه آيات اين كتيبه ها بيشتر به دو موضوع كلي «نشانه» و «هدايت» پرداخته اند كه با توجه به آن ها مي توان عملكرد مناره را «رسانه اي براي هدايت» دانست.