بررسي مؤلفه‌هاي تأثيرگذار بر ادراك حس معنويت در فضاي مساجد (مطالعه موردي: شش مسجد معاصر تهران)

مسجد از مهم‌ترين و خاص‌ترين بناهاي مسلمانان در كشورهاي اسلامي است و لزوم مطالعات در حوزه نظري پيرامون گنجينه ديرينه فرهنگ و معماري ايراني‌اسلامي بر كسي پوشيده نيست. واردشدن حوزه‌هاي جديد نظري به معماري، مانند موضوع اتمسفر، دريچه‌اي جديد به‌سوي طراحان باز مي‌كند كه شايد بتوان با تأمل در آن، آنچه را كه در ساليان اخير، طراحي و ساخت مساجد با فقدان آن روبرو است، پوشش داد. اين پژوهش با طرح اين پرسش كه مؤلفه‌هاي تأثيرگذار بر ايجاد اتمسفر معنوي مساجد از ديدگاه مخاطبين چه هستند؟ شكل‌گرفته است و هدف آن خوانش اتمسفر مساجد معاصر تهران مبتني بر تجربه زيسته مخاطبان آنها است. روش پژوهش بر اساس نظريه ‎داده‌بنياد و تحليل‌ها به روش كدگذاري سيستماتيك اشتراوس و كوربين با كمك نرم‌افزار MaxQDA بوده است. جهت سنجش مؤلفه‌هاي استخراج‌شده، شش مسجد در جغرافياي معاصر تهران انتخاب گرديده و توسط نرم‌افزار Expert Choice، تحليل و مقايسه زوجي بر روي پارامترهاي نمونه‌هاي مورد مطالعه از طريق پرسش‌نامه خبرگان انجام شده است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه اتمسفر معنوي مساجد، مبتني بر تجربه زيسته مخاطبين، تحت‌تأثير نُه (9) مؤلفه اصلي قرار دارد كه هريك داراي ارزش وزني مخصوص به خود است. نتيجه‌گيري بحث نشان مي‌دهد از بين مؤلفه‌هاي يافت شده، تناسبات، در رتبه اول و به ترتيب مؤلفه‌هاي نور، صدا، رنگ، مصالح، تزئينات، دسترسي و موقعيت، در رتبه‌هاي پس از آن جاي دارند. از ميان شش مسجد مورد مطالعه پژوهش حاضر، مسجد جامع شهرك غرب، اتمسفر معنوي مطلوب‌تري در ادراك مخاطبين خود ايجاد مي‌نمايد.