«زن يكي بيش مبر زانكه بود فتنه و شر»؛ پژوهشي درباره پديدۀ چند همسري در متون ادبي-سياسي دورۀ قاجار

چندهمسري يا تعدد زوجات به‌عنوان مقوله‌اي فرهنگي، از مسائل مهم در حوزۀ مطالعات زنان به شمار مي‌رود. اين مسئله امري نسبتاً رايج در جوامع پيشين بوده است. منابع مختلف تاريخي، فقهي و ادبي در جامعۀ دورۀ قاجار با رويكردهاي مختلف به اين موضوع پرداخته‌اند. آنچه مسلم است اينكه تعدد زوجات در بين طبقات و اقشار مختلف جامعۀ ايران عصر قاجار كمابيش وجود داشته است. در متون ادبي و سياسي اواخر دورۀ ناصرالدين‌شاه و به‌ويژه پس از مشروطه، به دليل آشنايي نويسندگان و شاعران با غرب و گسترش ارتباطات، توجه به مسائل زنان بيشتر ديده مي‌‌شود. اين پژوهش با اتكا به متون و منابع ادبي و سياسي عصر قاجار و مشروطه و تحقيقات جديد، رويكرد متون سياسي، اجتماعي و ادبي به مسئلۀ چندهمسري را به روش توصيفي-تبييني و تحليل محتوا به تحقيق و بررسي گذاشته است. مطالعات نشان ميدهد توجه به اين مسئله و علل و پيامدهاي آن در نگاه منتقدانۀ متفكران ادبي و سياسي از اواسط دورۀ قاجار و به‌ويژه دورۀ مشروطه اهميت بسزايي يافته و به يكي از مسائل مهم در آثار آنان تبديل شده است. نكته قابل‌تأمل اين‌كه آگاهي‌دادن به زنان نسبت به جايگاهشان و طبيعي‌نپنداشتن اين امر يكي از مسائل مورد توجه روشنفكران و متفكران بوده است.