امتياز تنوع غذايي سالمندان ساكن شهر تهران و عوامل جمعيت شناختي و اجتماعي- اقتصادي مرتبط با آن در سا‌ل‌هاي 1396 و 1400: يك مطالعه طولي

سابقه و هدف: براساس شواهد موجود، تنوع غذايي ممكن است همزمان با افزايش سن تغيير كند. كاهش تنوع غذايي در سالمندان تحت تأثير عوامل مختلفي از جمله عوامل جمعيتي و اجتماعي- اقتصادي آنها قرار دارد. هدف مطالعه حاضر، تعيين و مقايسه عوامل جمعيتي و اجتماعي- اقتصادي مرتبط با امتياز تنوع غذايي DDS ((Dietary Diversity Score در سالمندان ساكن شهر تهران در دو مقطع 1396 و 1400 بود.مواد و روش‌ها: در اين مطالعه طولي، 368 سالمند[ 204 (55/4 %) زن  و 164(44/6 %) مرد] بالاي 60 سال در دو مقطع زماني (سال 1396 و 1400) مورد بررسي قرار گرفتند. اطلاعات جمعيت شناختي و اجتماعي-اقتصادي توسط پرسشنامه و دريافت هاي غذايي توسط يادآمد خوراك 24 ساعته براي دو روز غير متوالي ارزيابي شدند. امتياز تنوع غذايي بر اساس روش كانت محاسبه گرديد. تحليل آماري در نرم افزارR  و با روش مدل اثر آميخته (mixed effect model) انجام شد.يافته‌ها‌: ميانگين± انحراف معيار سن سالمندان در سال هاي 1396 و 1400 به ترتيب 5/52 ± 67/06 و  6/48 ± 70/89 سال بود. ميانگين DDS در سال 1396 (1/20 ± 5/07) بالاتر از سال 1400 (1/09 ± 4/94) بود (0/05 P). بعد از تعديل اثر تمامي متغيرهاي جمعيتي و اجتماعي-اقتصادي در مدل، تحصيلات دانشگاهي در مقايسه با تحصيلات زير ديپلم با DDS ارتباط مستقيم داشت (0/001 P ; 0/794 =β). با توجه به طولي بودن مطالعه، اختلاف اثر تحصيلات دانشگاهي بر DDS در فاصله بين دو سال 1396 و 1400 به ميزان 0/151- بود. به اين معني كه اين اثر در سال 1400 نسبت به سال پايه به ميزان 0/151 كاهش يافت؛ هرچند تفاوت معني‌دار نبود (0/416= ; P 0/151- =β). زندگي سالمندان در خانوارهاي با بعد سه نفره و بالاتر (β = 0/614; p 0/01) در مقايسه با سالمنداني كه تنها زندگي مي كردند، باDDS  ارتباط مستقيم داشت (β = 0/652; p 0/05). اختلاف اثر زندگي در خانوارهاي سه نفره و بالاتر بر DDS در بين دو سال 1396 و 1400 به ميزان 0/091- و غيرمعني دار بود (β = -0.091; p = 0.712). درآمد متوسط  (β = 0.971; p 0.001) و بالا (β = 0.417; p 0.01) در مقايسه با درآمد پايين با امتياز تنوع غذايي ارتباط مستقيم داشتند. اختلاف اثر سطوح درآمد بر DDS در بين دو سال مطالعه معني دار نبود (0/05 P).نتيجه گيري: يافته ها حاكي از آن است كه داشتن تحصيلات دانشگاهي، درآمد بالاتر و زندگي در خانوارهاي پرجمعيت تر از مهمترين عوامل جمعيت شناختي و اجتماعي-اقتصادي مرتبط با امتياز تنوع غذايي بالاتر در سالمندان ساكن شهر تهران است. براي مشاهده اثر وضعيت اجتماعي-اقتصادي بر تغيير امتياز تنوع غذايي در سالمندان، مطالعات با دوره زماني طولاني‌تر، نتايج قطعي تري را مشخص خواهد كرد.