شيخيه و رساله‌اي در تبيين دكارتي و نيوتني هيئت جديد در اوايل دوران ناصري

پذيرش نجوم جديد در ايران بيشتر از آن كه از طريق بررسي دقيق محاسبات و رصدهاي اروپاييان باشد، به خاطر برتري‌هاي فني و نظامي آنها بود. از همين رو، رهبران شيخيه بر اساس دلايل ديني و طبيعي را نجوم جديد مخالفت كردند. محمدكريمخان كرماني (1225 - 1288 ق)، از رهبران فرقۀ شيخيه، در رسالۀ في تزييف كتاب أفرنجي في حركات الأفلاك (1269ق) خلاصه‌اي عربي از كتابي دربارۀ نجوم جديد آورده كه از فرنگي به فارسي ترجمه شده بود. در اين خلاصه، علاوه بر نظريه‌هاي نجوميِ بطلميوس، كپرنيك و تيكوبراهه، نظريۀ فيزيكي گردشارهاي دكارت و شكل ساده‌شده‌اي از قضيۀ اول مقالۀ اولِ كتاب اصول نيوتن براي تبيين ديناميكي گردش سيارات دور خورشيد بر اساس نظريۀ گرانش و قانون لختي آمده است. اين قديمي‌ترين سند از ورود اين قضيه به ايران است. فرقۀ شيخيه در ميان مردم ايران، به‌ويژه در كرمان و تبريز طرفداران بسياري داشت. در نظام عقيدتي بزرگي كه شيخ احمد احسايي و شاگردانش برساختند، جاي هر چيزي در كيهان معلوم بود. همين باعث مي‌َشد با كيهان‌شناختي خورشيدمركز موافق نباشند.