حكمراني عمومي، برنامه‌ريزي توسعه و توسعه سياسي در جمهوري اسلامي ايران

هدف: پژوهش حاضر به دنبال بررسي جايگاه توسعه سياسي در سپهر برنامه‎ريزي توسعه و حكمراني عمومي در جمهوري اسلامي ايران است. اين پژوهش در پي پاسخ به اين پرسش است كه آيا جمهوري اسلامي برنامه مدوني را براي توسعه سياسي دنبال مي‎كند؟ و اين‎كه حكمراني عمومي در چارچوب نظام جمهوري اسلامي ايران چه اقتضائاتي را به‌وجود مي‎آورد؟ طرح پژوهش/ روش‎شناسي/ رويكرد: اين بررسي به روش كيفي و به صورت كتابخانه‎اي انجام شده است. داده‎ها پس از بررسي و مطالعه اسناد، مقالات، مصاحبه‎ها و سخنراني‎ها گردآوري، تنظيم و تحليل شده‎اند. يافته‎ها: توسعه سياسي در اواخر دهه ۱۹۵۰ زير نفوذ مكتب نوسازي آغاز شد. مكتب نوسازي، توسعه سياسي را از منظر ايالات متحده و كشورهاي غربي مفهوم‎پردازي كرد. با وجود تحولات نظري زيادي كه اين مفهوم در چارچوب رقابت‎هاي ايدئولوژيك دو بلوك در دوران جنگ سرد و پس از آن پشت سر نهاده، همچنان غايت نظام حكمراني و توسعه سياسي، تنظيم روابط دولت و جامعه در چارچوب‎هاي مبتني بر تجربه جوامع صنعتي و پيشرفته غربي با استفاده از روش‎هاي مشاركتي و رقابتي براي پيشبرد اراده اكثريت جامعه است. انقلاب اسلامي ايران، تجلي تحول سياسي بزرگي بود كه طرحي نو براي نظام حكمراني عمومي و توسعه سياسي ايران درانداخت، اما تحليل داده‎ها نشان مي‎دهد هيچ برنامه مدوني براي توسعه سياسي در ايران پس از انقلاب وجود نداشته است. اگرچه برخي احكام مندرج در برنامه‎هاي توسعه ناظر بر مسائل سياسي بوده‎اند، اما چارچوب مشخصي كه همه بخش‎هاي برنامه توسعه را در جهت توسعه سياسي هماهنگ و همسو نمايد، وجود نداشته است. پيشنهادهاي اجرايي: در چارچوب نظام فكري رهبران جمهوري اسلامي ايران و قانون اساسي، غايت توسعه سياسي و كاركرد نظام حكمراني، برخلاف معناي رايج آن، استقرار قواعد و احكام اسلامي و برقراري جامعه و تمدن اسلامي براي سعادت دنيا و آخرت بشر در نظر گرفته شده است. نظام حكمراني در چنين بستري تنظيم جامعه با قواعد اسلام است. اين قواعد با مراجعه به منابع فقه شيعي قابل‎دستيابي است و در چنين شرايطي حكمراني مطلوب و اعتبار حكمراني عمومي، در بهترين حالت محصول اتفاق نظر ميان فقهاي شيعه به معناي نخبگان حاكم است. در سال‎هاي بعد از انقلاب اسلامي، برنامه مستقلي براي توسعه سياسي تدارك ديده نشده است. با توجه به اهميت توسعه سياسي براي پيشبرد آرمان جامعه و تمدن اسلامي، لازم است نظريه‎پردازي لازم براي اين مهم انجام شود و برنامه‎ريزي مستقلي متناسب با مفهوم خاص توسعه سياسي در جمهوري اسلامي ايران تدارك ديده شود تا بتواند مجموعه تحولات جامعه و برنامه‎هاي مختلف نظام را مطابق با گام‎هاي پيش‎بيني‎شده، در مسير تمدن‎سازي اسلامي قرار دهد.