تحليل و ارزيابي آراي موافقان و مخالفان علم اجتماعي بومي در ايران

در دو دهه گذشته مباحثه پر رونقي بر سر امكان يا ماهيت علم بومي در حوزه عمومي علوم انساني ايران شكل گرفته است. وضع علم اجتماعي در ايران بخشي از اين مباحثه، و جامعه شناسان خود بخشي از مباحثه بومي سازي بوده و هستند. اين مقاله با ارجاع به آراء و نظرات جمعي از استادان و صاحب‌نظران علوم اجتماعي ايران در بازة زماني پيشگفته، به دسته بندي نظرات موافقين و مخالفين علم اجتماعي بومي در ايران بپردازد. مقاله نشان خواهد داد كه دست كم سه رويكرد اصلي در مباحثة علم اجتماعي بومي در ايران قابل شناسايي است: رويكرد پوزيتيويستي، رويكرد قاره اي-پست مدرن، و رويكرد حكمت اسلامي. آن‌چه بين اين سه رويكرد و نمايندگان آنها محل اجماع است، تاكيد هر سه بر پرداختن علم اجتماعي و جامعه شناسي به مسائل و موضوعات خاصّ هر جامعه، و اهتمام خاص بودگي آن، از جمله خاص بودگي تاريخي و هويتي جامعة ايران است: گروه اول معتقدند اصول و مباني نظري ثابت و جهاني متعلق به علم مدرن است و بايد از اين اصول براي شناخت و حل مسائل بومي جامعة ايران استفاده كرد؛ گروه دوم معتقدند كه اين اصول براي هر جامعه و فرهنگي متفاوت است، و شناخت جامعة ايران نيازمند شناسايي اصول و قواعد فرهنگي و تاريخي خاصّ اين جامعه است؛ گروه سوم نيز هرچند همانند گروه اول به هويت جهاني علم باور دارند ولي بنيان‌هاي نظري سكولار علم مدرن را خطا و غلط دانسته، و قائل به وجود مباني بديل متناسب با حكمت اسلامي براي دانش اجتماعي بومي هستند. در اين مقاله، از جهت گيري كلي روش شناسي بنيادين استفاده شده است.