بررسي علل انحطاط و عقب ماندگي جامعه ي ايران: مطالعه تطبيقي آراي علي شريعتي و عبدالكريم سروش

پس از نخستين رويارويي‌هاي ايرانيان با مغرب زمين و آشنايي و حيرت آنان از پيشرفت‌هاي غرب در ساحت علم و حكومت‌داري بود كه عقب‌ماندگي ايران از غرب در ذهن متفكران و انديشمندان سرزمين‌مان به مثابه مسئله مطرح شد و تا به امروز ادامه يافت. در پژوهش پيش‌رو به منظور پاسخ به مسئله مذكور از آراء علي شريعتي به عنوان يكي از تاثيرگذارترين روشنفكران پيش از انقلاب اسلامي ايران و عبدالكريم سروش كه از نظريه پردازان مطرح پس از انقلاب، در سنت روشنفكري ديني، محسوب مي‌شود استفاده شد تا در مقايسه اين دو به مثابه دو نسل از جريان روشنفكري متعلق به دو شرايط اجتماعي پيش و پس از انقلاب اسلامي مسئله عقب‌ماندگي ايران مورد بررسي قرارگيرد و براي اين منظور از روش تحليل محتواي كيفي استفاده شد. باتوجه به نتايج حاصل از اين مطالعه، استحمار عامل اصلي انحطاط و عقب‌ماندگي جامعه ايران از منظر شريعتي است و اصلاح عامليت و ساختار بوسيله بازگشت به خويشتن اسلامي، يگانه راه رهايي از اين وضعيت. در مقابل از نظر سروش رشد نيافتگي علوم تجربي، عدم استقرار مفهوم حق، حاكميت استبداد و استعمار علل اصلي عقب‌ماندگي جامعه ايران است و تنها راه رهايي از اين شرايط و دست‌يابي به توسعه نيز درگرو توسعه علم محور است. ازسويي هردو متفكر مذهب را ذاتا عامل انحطاط يا توسعه نمي‌دانند. به باور شريعتي مذهب بصورت بالقوه مي‌تواند منجر به اصلاح جامعه ايران بشود اما سروش مذهب را پاسخگوي تمام نيازهاي زندگي مادي بشر نمي‌داند بنابراين علم تجربي را درمقابل گفتمان بازگشت، براي توسعه ايران پيشنهاد كرده است.