بنيادهاي «جهان‌وطني» در انديشه اسلامي از ديدگاه آيت‌الله مطهري

جهان‌وطني از موضوعات مهم در انديشۀ سياسي مغرب‌زمين در سه دورۀ كلاسيك، مدرن و معاصر است كه امروزه به‌عنوان يكي از رويكردهاي جهاني‌شدن، طرفداران جدي دارد. برخلاف جهاني‌شدن، آرمان انديشۀ جهان‌وطني، پردازش الگوهاي اخلاقي جهان‌شمول يا تأسيس نهادهاي سياسي جهاني براي ايجاد حكومت جهاني است. با وجود اين، جهاني‌شدن از موضوعات جديدي است كه در دهۀ 1990 و پس از شهادت آيت‌الله مطهري بسيار بررسي شد. از اين‌رو در آثار ايشان اشارۀ مستقيم به آن وجود ندارد، اما انديشۀ ايشان ظرفيت مناسبي براي پردازش يك نظريه در باب جهان‌وطني دارد. در ديدگاه آيت‌الله مطهري، چون جوامع انساني ماده‌اي واحد دارند، مي‌توانند از صورتي واحد نيز برخوردار شوند. از اين‌رو ايجاد «جامعۀ وحداني انساني» امكان‌پذير است. اين مقاله با استفاده از روش توصيف و تحليل، بنيادهاي جهان‌وطني را بر پايۀ ديدگاه آيت‌الله مطهري تبيين مي‌كند. جهان‌وطني در ديدگاه آيت‌الله مطهري داراي سه بنياد انسان‌شناختي، جامعه‌شناختي و جهان‌شناختي است. بنياد انسان‌شناختي فطرت و تكامل جوهري انسان، بنياد جامعه‌شناختي وجود مستقل جامعه و قانونمندي اجتماع و بنياد جهان‌شناختي وحدت و اندام‌وارگي جهان است. مطالعۀ جهان‌وطني بر پايۀ ديدگاه متفكران مسلمان از آن‌رو ضرورت دارد كه برخي انديشمندان غربي، مسلمانان را به مطالعۀ ميراث فكري فيلسوفان غرب به‌منظور همراهي با روندهاي جهاني دعوت كرده‌اند. اين مقاله با تبيين بنيادهاي جهان‌وطني و همچنين پيشنهاد مطالعه دربارۀ آثار و پيامدهاي جهان‌وطني، زمينۀ طرح يك نظريه در باب جهان‌وطني را براساس آراي آيت‌الله مطهري فراهم مي‌كند.