بررسي تأثير احداث سد بر پارامترهاي اكوهيدرلوژيكي رودخانه (جاجرود- پايين‏دست سد لتيان)

مديريت پايدار رودخانه‏ها نيازمند ساخت و بهره‌برداري از سدهايي است كه جريان محيط زيستي را براي حمايت از اكوسيستم رودخانۀ پايين‌دست فراهم كند. بيشتر سدهاي ايران رژيم طبيعي جريان را به‌شدت تغيير داده و باعث آسيب‏هاي محيط زيستي شده‌اند. هدف از اين بررسي، ارزيابي تغييرات كمي پارامترهاي هيدرولوژيكي جريان و مؤلفه‏هاي محيط زيستي رودخانۀ جاجرود در بازۀ پايين‌دست سد لتيان بوده است. در اين بررسي، از شاخص‏ تغييرات هيدرولوژيكي و محدودۀ رويكرد تغييرپذيري براي تحليل داده‏هاي بلند‌مدت جريان در دورۀ 70 ساله (1326ـ 1396) استفاده شد. نتايج نشان مي‌دهد ‌درجۀ تغييرات تعداد 24 متغير جريان در دامنۀ زياد تا متوسط است، كه نشان‌دهندۀ تغييرات زياد هيدرولوژيكي رودخانۀ جاجرود است. متوسط، بيشينه و كمينۀ جريان در همۀ ماه‏هاي سال به‌ترتيب 57، 94 و 21 درصد كاهش يافته است. درجۀ تغيير كل پارامترهاي هيدرولوژيكي در اين بازه 51 درصد بوده است. مقدار و مدت رخدادهاي حدي جريان كاهش داشته است؛ به طوري‌ كه جريان‏هاي كمينه و پايه بيشترين تغيير را داشته، و كمترين تغيير مربوط به جريان‏هاي بيشينه بوده است. همچنين، احداث سد باعث حذف سيلاب‏هاي بزرگ و كاهش سيلاب‏هاي كوچك شده است. نتايج نشان مي‌دهد ‌اهداف RVA در دورۀ پس از احداث سد لتيان تأمين نشده و شرايط محيط زيستي رودخانه آسيب شديد ديده است. براساس شاخص‏هاي اكوهيدرولوژيكي، بازتواني محيط زيست جاجرود در بازۀ پايين‌دست سد نيازمند آزادسازي كمينۀ جريان مورد نياز ماهانه در دامنۀ 2.3 تا 33.8 مترمكعب بر ثانيه و به طور متوسط 6.5 مترمكعب بر ثانيه است.