ترويج مفهوم و رويكردهاي ارزيابي آشفتگي انساني

آشفتگي‌ انساني يك واحد اندازه‌گيري از سطح آسيب‌پذيري منابع محيطي به فعاليت‌هاي انساني مضر است. هم‌چنين، آشفتگي‌ها را به‌عنوان رويدادهايي در نظر مي‌گيرند كه در طول زمان به‌طور قابل ملاحظه‌اي بر تركيب، ساختار و عملكرد يك بوم‌سازگان تأثير مي‌گذارند. با افزايش رشد جمعيت انساني و تقاضاي منابع، اثرات مستقيم و غيرمستقيم آشفتگي‌هاي انساني چالش‌هاي پيچيده‌تري را براي متعادل كردن نيازهاي بوم‌سازگان و جامعه ايجاد كرده‌اند. بر همين اساس، مقاله حاضر با هدف بررسي آشفتگي‌هاي انساني و مرور رويكردهاي ارزيابي آن تدوين شده است. مرور منابع نشان داد كه به‌طور مشخص رويكردهاي ارزيابي آشفتگي از سال 2004 مورد توجه قرار گرفته و در مقياس‌هاي مكاني و زماني مختلف و با تمركز بر ابعاد تحقيقاتي معين مطرح شده‌اند. از جمله مهم‌ترين آن‌ها مي‌توان به پويايي ‌تكه‌شدگي چشم‌انداز، آشفتگي هيدرولوژي رسوبي (HSDI)، شاخص آشفتگي فعاليت انساني (HDAI)، الگوريتم شاخص آشفتگي جهاني (MGDI)، شاخص ريسك بوم‌شناختي (ERI) و مدل‌هاي غالبيت تنوع گونه‌اي اشاره كرد. غالب اين مطالعات بر اساس ارزيابي مفهومي و شاخص محور بوده‌ و عمدتاً در آمريكا، مديترانه، چين، ايتاليا، اسپانيا و برزيل كار شده‌اند. در كليه رويكردهاي ارزيابي آشفتگي انساني به‌طور صريح به اين نكته اشاره شده كه مديريت آشفتگي‌ها يك فرآيند پيچيده بوده و مستلزم درك كامل جنبه‌هاي متعدد بوم‌شناختي و اجتماعي است. در نهايت مي‌توان جمع‌بندي نمود كه تاكنون روش جامعي كه بتواند كليه ابعاد اقتصادي، اجتماعي، سياسي، هيدرولوژيكي، اقليمي و زيستي ناشي از ايجاد و ظهور آشفتگي‌هاي انساني در نظر بگيرد، ارائه نشده است. بنابراين ضرورت تبيين برنامه‌هاي جامع، بهينه و پايدار حفاظتي و مديريتي منوط به داشتن چنين رويكرد جامع ارزيابي بوده كه از پيشنهادات پژوهش حاضر است.