بررسي تحولات بهداشت عمومي اصفهان در اواخر قرن سيزدهم و اوايل قرن چهاردهم هجري قمري

اصفهان در عصر قاجار فاقد بهداشت مناسب بود. نبود آب شرب مناسب، وجود حمام‌‌هاي غيربهداشتي و مسئله دفع فاضلاب از مسائل مهم در اين زمينه بودند. در دوره حكومت ظل‌‌السلطان در اثر برخي اقدامات اصلاحي وضعيت بهداشت و درمان شهر تا حدودي بهبود يافت. اين نوشتار بر آن است كه با تكيه بر اسناد، روزنامه‌ها و نشريات مرتبط با موضوع و با شيوه توصيفي-تحليلي و كتابخانه‌اي، به اين مسئله پاسخ دهد كه بهداشت عمومي اصفهان در حدود سال‌هاي 1285-1325ه.ق چه تحولاتي را پشت سر گذاشت و دريافت و رويكرد نخبگان و اجتماع نسبت به اين مسئله چه بوده است؟يافته‌هاي اين پژوهش حاكي از آن است كه حكومت با كمك نخبگان به اصلاحاتي چون انتقال مراكز توليدي آلوده مثل دباغ‌خانه‌‌ها به خارج از شهر، سنگفرش كردن كوچه‌‌هاي خاكي، منع حمل جنازه به عتبات، ايجاد انجمن اطباء شهر، ساخت بيمارستان و تلاش در جهت بهداشت آب و فاضلاب و حمام‌هاي اصفهان پرداخت. اما باوجوداين اقدامات و تلاش روزنامه‌ها در جهت رشد آگاهي عمومي درزمينه‌ بهداشت نوين، اين ساختار چندان پايدار نبود كه دليل آن را مي‌توان در نوع  دريافت و رويكرد كلي جامعه به‌ويژه حكام و نخبگان به مسئله بهداشت دانست چراكه اقدامات بهداشتي حكومت در اين بازه زماني را بايد در قالب فلسفه كهن، وظيفه سلطان در حفظ رعايا و آباداني كشور و در زمره امور خيريه و سنت ديرپاي وقف در جامعه شرح داد نه به‌عنوان يكي از وظايف و كاركردهاي پايدار و زيرساختي حكومت.