تعامل و تقابل ايلات اردلان و زنگنه در دوره صفويه

بررسي روابط ايلات و قبايل، از مباحث مهم تاريخ ايران است. اين مسئله در دوره صفويه، به‌ويژه در نواحي غربي ايران، به علت روابط خصمانه‌ با دولت عثماني، اهميت بيشتري دارد. در اين مقاله كنشگري دو طايفه از طوايف كُرد اين منطقه، يعني اردلان و زنگنه، در تحولات منطقه‌اي، كشوري و بين‌سرزميني مورد بررسي تحليلي قرار گرفته است. اينكه روابط دروني (با يكديگر) و بيروني (با دولت مركزي ايران و عثماني) آنان، عمدتاً داراي چه مؤلفه‌هايي بوده و تأثيرگذاري اين روابط در تحولات منطقه چه بوده است؟ در اين پژوهش به‌صورت توصيفي- تحليلي و با مراجعه به منابع اصلي، به‌ويژه منابع محلي كردي و فارسي، با محوريت سؤال تحقيق، داده‌هاي تاريخي استخراج، و پس از سنجش و ارزيابي محتوايي، با رويكردي تحليلي تنظيم شده است.نتايج تحقيق نشان مي‌دهد در عصر صفوي طوايف مذكور، به‌ويژه طايفه اردلان كه حاكميت ايالات كردستان را در اختيار داشتند، از كنشگران سياسي و نظامي در غرب كشور بوده و اهميت فراوان يافته بودند. در اين دوره آنان، از يك‌سو با نوع رابطه‌اي كه با دولت صفوي برقرار كرده و از سوي ديگر به علت درگيري‌هاي دائمي كه با يكديگر داشتند، زمينه بروز ناآرامي‌هاي پيوسته‌اي را در ايالت‌هاي كردستان و كرمانشاهان به وجود آورده بودند كه گاه دولت مركزي را نيز با چالش‌هايي مواجه ساخته بود. در اواخر دولت صفوي، ضعف دروني طايفه اردلان و پراكندگي اجباري افرادي از ايل زنگنه در مناطق مختلف ايران به دستور شاهان صفوي، به‌تدريج آنان را به سمت پرهيز از درگيري و تمايل به تعامل با يكديگر هدايت نمود.