واكاوي كشمكش ملكي روداني‌ها و ابراهيم‌خان قوام‌الملك با تكيه بر اسناد (1313تا 1332 ش)

از اواخر سلطنت قاجار جمع‌آوري ماليات برخي مناطق هرمزگان فعلي مانند رودان و منطقه احمدي در اختيار خاندان قوام‌الملك قرار گرفت، ولي در تقسيمات كشوري سال 1316ش بندرعباس، رودان و ميناب بخشي از استان هشتم با مركزيت كرمان شد. از سال 1313ش ميان ابراهيم‌خان قوام و مالكين رودان اختلاف‌نظرهايي در مورد زمين‌هاي زراعي بروز كرد كه حدود بيست سال به طول انجاميد. قوام به استناد قبض‌‌هاي مالياتي زمان حبيب‌الله خان قوام‌الملك، تمام زمين‌هاي مرغوب و حتي موقوفي را به نام خود ثبت نمود. مالكان رودان هم در واكنش به اين اقدام دست به شكايت زدند. بنابراين كشمكشي بيست‌ساله ميان طرفين آغاز شد. هدف مقاله حاضر پاسخ به اين سؤال است كه چه عواملي بر طولاني‌شدن دعواي حقوقي ابراهيم قوام و مالكان روداني مؤثر بود و نتيجه نهايي آن را رقم زد؟ داده‌‌هاي پژوهش حاضر عمدتاً از مركز اسناد شوراي اسلامي (كمام)، و مركز اسناد ملي (ساكما) گردآوري شده است. يافته‌‌هاي پژوهش نشان مي‌‌دهد كه ابراهيم قوام با تكيه بر عواملي چون نفوذ در دربار سلطنتي، حمايت انگلستان، استفاده از چريك‌‌‌‌هاي منطقه فارس و قبيله طاهرزائي، و همچنين تطميع مقامات محلي تلاش كرد مالكيت خود بر زمين‌‌هاي رودان را تثبيت كند، اما سرانجام عواملي چون سقوط جايگاه خاندان قوام در دربار پهلوي، روي كار آمدن مصدق و ظهور فضاي انگليسي‌‌ستيزي، و همچنين تلاش‌هاي بي‌وقفه مردم رودان، خاندان قوام را در دستيابي به هدف خود ناكام گذاشت.