بررسي اثر صفات مورفولوژيكي، كيفي و عملكرد به منظور شناسايي ژنوتيپ هاي برتر اميدبخش پنبه در هاشم آباد گرگان

سابقه و هدف:با وجود ارقام پنبه جديد كه در سال هاي گذشته با تلاش اصلاحگران پنبه اصلاح، معرفي و تجاري سازي شده است، افزايش ميزان تنوع ژنتيكي بانك ژني كشور و معرفي ارقام جديد با عملكرد وش بيشتر، زودرس و كيفيت الياف برتر از اهميت ويژه اي برخوردر است. اين بررسي به منظور ارزيابي صفات زراعي و كيفي الياف ارقام پنبه اي كه از طريق روش هاي مختلف اصلاحي بدست آمده اند و از نظر يك يا چند صفت برتري خود را نسبت به ارقام تجاري نشان داده اند در منطقه هاشم آباد گرگان انجام گرديد. اين تحقيق جهت تعيين ميزان اثربخشي صفات اندازه گيري شده در ژنوتيپ هاي پنبه انجام گرديد.مواد و روش ها:در اين مطالعه تعداد 5 ژنوتيپ 90-10481 و 92-34 و 92-48 و Va-1 وVa-2 به همراه شاهدهاي گلستان و ورامين در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با 3 تكرار طي سالهاي 98-1397 با استفاده از روش تجزيه مركب و تجزيه به مولفه هاي اصلي با استفاده از تجزيه گرافيكي GTBiplot و انتخاب ژنوتيپ هاي برتر مورد مقايسه قرار گرفتند.يافته ها:بر اساس نتايج حاصل از تجزيه مركب صفات ارتفاع، تعداد شاخه زايا، تعداد غوزه، درصد زودرسي، عملكرد وش (30 غوزه، چين يك، چين دو) و عملكرد كل، عملكرد الياف (30 غوزه)، وزن بذر (30 غوزه و چين يك)، طول الياف، يكنواختي، ظرافت الياف، استحكام، كشش الياف، كيل كل و كيل 30 غوزه در سطح آماري يك درصد در بررسي ژنوتيپ ها معني دار بود. بر اساس نتايج بدست آمده چهار مولفه داراي ريشه مشخصه بالاتر از دو (5/88، 5/27، 3/12 و 2/05) بودند. چهار مولفه ي اول در مجموع 90/65 درصد از كل تغييرات بين داده ها را توجيه كردند. در مولفه اول با مقدار 32/65 صفات زودرسي و وزن وش سي غوزه، در مولفه دوم صفات تعداد غوزه و عملكرد كل، در مولفه سوم صفات طول الياف و استحكام و در مولفه چهارم صفات كشش و ظرافت الياف و درصد كيل تغييرات را توجيه كردند. بيشترين تنوع توجيه شده توسط نمودار باي پلات ناشي در ژنوتيپ Va-1 و VA-2 توسط صفت مربوط به عملكرد شامل عملكرد كل، تعداد غوزه، عملكرد چين اول، عملكرد بذر چين اول و زودرسي مي باشد. ژنوتيپ هاي VA-1 و VA-2 با همديگر همبستگي مثبت و با ژنوتيپ هاي 48-92 و 10481-90 و 34-92 و ارقام گلستان همبستگي منفي دارند. ژنوتيپ VA-1 با رقم ورامين همبستگي حدود صفر دارند با توجه به اينكه زاويه اي در حدود 90 درجه تشكيل داده اند. لذا ژنوتيپ VA-1 با رقم ورامين زمينه ژنتيكي متفاوتي دارند كه باعث اختلاف آنها شده است.نتيجه گيري:نتايج بدست آمده نشان داد كه ژنوتيپ Va-1 و Va-2 قابليت معرفي شدن ارقام جديد و همچنين استفاده در برنامه هاي اصلاحي براي ايجاد تنوع ژنتيكي بالاتر را دارند. ضمن داشتن عملكرد بالا زودرس تر از ژنوتيپ هاي ديگر مورد بررسي مي باشد. ژنوتيپ Va-1 با داشتن يكنواختي الياف بالا و عملكرد چين اول بالا به عنوان يك ژنوتيپ زودرس ظاهر گرديد. ژنوتيپ Va-1 با داشتن تعداد غوزه و شاخه زاياي بالا بيشترين عملكرد را در بين ژنوتيپ هاي مورد بررسي داشت. اين خصوصيات مي توانند براي اصلاح ارقام تجاري و توليد رقم جديد در برنامه هاي اصلاحي مدنظر قرار گيرند.