ابزارهاي اجراي سياست در دربار سلطان حسين بايقرا

در ايران عصر تيموري تفاوت بنيادي-تمدني ميان جامعه يكجانشين ايران و جمعيت‌هاي شبان‌پيشۀ تاتار موجب مي‌شد كه امكان تلفيق و ادغام سنت‌هاي اين دو گروه تا حد زيادي منتفي شود و به اين خاطر سنت‌هاي دشت و سنت‌هاي شهر در كنار هم ساكن شده و به همزيستي بپردازند. اين تقابل تابه‌حال از ابعاد مختلفي مورد بررسي قرار گرفته است. به‌عنوان مسئله اصلي خود، اين نوشتار در پي آن است كه تقابل پيش‌گفته اين بار از منظر ابزارهاي اعمال سياست پيگيري كند. بر اين اساس ازنظر روش‌شناسي مقاله حاضر مي‌كوشد با اتكا به شيوه توصيفي‌تشريحي ابزارها و لوازم اعمال قدرت سياسي در هراتِ دوره سلطان حسين بايقرا را در ميان سه گروه اهل شمشير، اهل قلم و شخص سلطان گونه‌شناسي و معرفي نمايد. نتيجه‌گيري اين نوشتار حاكي از آن است كه در دربار سلطان حسين بايقرا ما با دو گونه اصلي ابزار سياست‌ورزي مواجه هستيم، «ابزار شهر» و «ابزار دشت». اهل شمشير با تكيه بر ابزارهايي چون «خون و طايفه»، «قزاقي‌گري»، «سنت جانشيني»؛ اهل قلم هم با تكيه بر ابزارهايي ديگري مانند «تشكيل حلقه»، «ذخيره و اعطاي/ممانعت از اعطاي مناصب»، «توزيع پول و سطح ثروت» و نهايتاً «غارت و تبعيد»؛ سلطان هم علاوه بر سرنخ‌داري تمام ابزارهاي «شهر» و «دشت»، با بهره‌مندي از دو ابزار مضاعف يعني «شراكت» و «عنايت خاصه/سلب عنايت» در پي تحقق منويات سياسي خود بودند.