اثر ميكوريزا و سودوموناس بر صفات فيزيولوژيك و عملكرد برنج (Oryza sativa L.) در شرايط تنش شوري خاك

برنج غذاي اصلي مردم ايران بوده و توليد اين غله مهم در سال‌هاي اخير در برخي از نقاط دچار مشكل شده است. يكي از عوامل تنش‌زاي محيطي كه رشد و نمو برنج را تهديد مي‌كند، شور شدن خاك‌ها است. به همين منظور آزمايش مزرعه‌اي دوساله، با هدف ارزيابي اثر ميكروارگانيسم‌هاي محرك رشد بر تحمل برنج به شوري خاك، در مزارع غرقابي برنج دانشگاه آزاد اسلامي واحد آستارا در سالهاي 98-1397 انجام شد. آزمايش به‌صورت بلوك‌هاي كامل تصادفي در دو مكان (در دو خاك شور و نرمال) و تيمارهاي آزمايش شامل تلقيح با ميكروارگانسيم‌‌هاي محرك رشد گياه در پنج سطح (سودوموناس پوتيدا؛ سودوموناس فلورسنت؛ قارچ آربوسكولار ميكوريزا؛ تيمار تلقيح دوگانه باكتري- قارچ به‌صورت سودوموناس پوتيدا + سودوموناس فلورسنت + ميكوريزا؛ به همراه يك تيمار عدم تلقيح به عنوان شاهد) بود. نتايج تجزيه مركب نشان داد كه اثر ميكروارگانيسم‌ها و شوري خاك بر غلظت سديم (Na+) و پتاسيم (K+) ريشه، ساقه، برگ‌هاي جوان و پير و عملكرد و اجزاي عملكرد معني‌دار بود. شوري خاك غلظت Na+ ريشه، ساقه، برگ‌هاي جوان و پير را افزايش داد، در حالي‌كه ميكروارگانيسم‌ها غلظت Na+ در همه اندام‌ها به‌جز ريشه را به‌طور معني‌دار كاهش و غلظت K+ را در آن‌ها به‌ويژه در برگ‌هاي جوان افزايش دادند. همچنين ميكروارگانيسم‌ها عملكرد دانه برنج را در خاك غير شور، 34-25 درصد در سال اول و 67-21 درصد در سال دوم و در خاك شور 45-22 درصد در سال اول و 67-45 درصد در سال دوم نسبت به تيمار شاهد افزايش دادند. در بين ميكروارگانيسم‌ها، به جز P.putida، ساير ميكروارگانيسم‌ها در اغلب صفات اندازه‌گيري شده نسبت به شاهد برتري معنيداري نشان دادند. به‌طوركلي، براي زراعت برنج در خاك شور مناطق شمال ايران، تلقيح P.fluorescens + AM fungi + P.putida توصيه مي‌شود.