تحليلِ مباني و قواعدِ فلسفي-كلاميِ حقِ بر محيط زيست: مطالعه تطبيقي در حقوق معاصر و حقوق اسلام

حق دسترسي به محيط زيست سالم، امروزه يكي از حق هاي مهم در گفتمان هاي رايج حقوق بشر و شهروندي است. مطابق اين حق هر شخص حق دارد در محيط زيستي سالم، پاك و عاري از آلودگي زندگي نمايد. شكل گيري و اهميت يافتن اين حق در فضاي حقوق عمومي، حاصل تحول نحوه زيست جمعي انسان ها، تغيير روابط انسان و دولت با طبيعت و فراموشي نظام واره هاي اكولوژيك پيرامون خويش در فرآيند توسعه شتاب آلود بعد از انقلاب صنعتي بود. لذا اين سئوال اساسي مطرح مي گردد، كه از لحاظ فلسفي- كلامي انعكاس يافته در منابع اسلامي و نيز متون جديد، شكل گيري چنين حقي براي بشريت بر چه مباني استوار است و چگونه توجيه مي شود. در اين مقاله كوشيده شده است به برخي از ابعاد اين مسئله پرداخته شود. براين اساس ابتدا ضمن تحليل مفهومي، به مباني فلسفي- كلامي حق بر محيط زيست خواهيم پرداخت(1) و سپس قواعد كليِ فلسفي- كلامي اين حق را از منظر حقوق اسلام مورد بررسي خواهيم داد(2). فرض اساسي اين مقاله بر اين مبنا استوار است كه حق بر محيط زيست بدون توجه به ابعاد فلسفي و نيز وضعيت متافيزيكي آن نمي تواند به هدف خود كه تضمين محيط زيست سالم است، نائل گردد.