تحليل كتاب‌شناختي و مصورسازي پژوهش‌هاي كشف تقلب و ناهنجاري

كشف تقلب و ناهنجاري به ‌عنوان يكي از حوزه‌هاي پژوهشي فعال در ادبيات رشته‌هاي مختلف به‌ ويژه حسابرسي به شمار مي‌رود. مقتضاي اهميت علمي و كاربردي پژوهش‌هاي اين حوزه، تحليل كتاب‌سنجي آن با هدف ترسيم نمايي از وضعيت و روند، عوامل و روابط كتاب‌شناختي آن، ضرورتي است كه تاكنون به‌ طور دقيق بدان پرداخته نشده است. پژوهش حاضر در راستاي پوشش اين خلاء انجام شد. پس از گردآوري، پالايش و آماده‌سازي داده‌هاي كتاب‌شناختي مشتمل بر 430 سند (شامل كتاب، مقاله مجله و همايشي، مرور، نامه و يادداشت سردبير) مربوط به بازه زماني 1979 الي 2022 از پايگاه داده اسكوپوس، از روش تجزيه‌وتحليل هم‌ واژگاني و شبكه‌هاي اجتماعي، براي شناخت ساختار فكري و مفهومي اين حوزه استفاده شد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه ادبيات كشف تقلب و ناهنجاري، به‌ ويژه در حدود نيم‌دهه اخير، با رشد قابل ملاحظه‌اي مواجه بوده، به‌ طوري كه بيش از پنجاه درصد از كل توليدات پژوهشي متعلق به اين بازه زماني است. اصلي‌ ترين و غالب‌ ترين موضوعات شامل «تقلب و ناهنجاري»، «حسابرسي و حسابداري قضايي»، «داده‌ كاوي، يادگيري ماشين و تحليل‌ شناسي داده‌ها»، «ارزيابي ريسك» و «كنترل‌هاي داخلي و حاكميت شركتي» مي‌ باشد. همچنين، مقاله «تحليل تجربي رابطه بين تركيب هيئت مديره و تقلب صورت‌هاي مالي» اثر بيسلي (1996) با دريافت 1977 استناد، پُراستنادترين سند علمي، پيتر گاتچالك با 6 مقاله، كشور امريكا با 150 سند، مجله «حسابرسي مديريتي» با انتشار 22 مقاله و دانشگاه «تكنولوژي مارا» از كشور مالزي با انتشار 13 سند، پُركارترين‌ها در اين حوزه پژوهشي شناخته شدند. يافته مهم اين مطالعه، آشكارسازي گذار به موضوعات تكنيكي در حوزه كشف تقلب و ناهنجاري است كه با بهره‌برداري از فناوري‌هاي نوين نظير هوش مصنوعي و روش‌هاي پيشرفته تحليل‌شناسي داده‌ها، به ‌عنوان موضوعات نوظهور در سال‌هاي اخير مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. يافته‌هاي پژوهش حاضر، ضمن مصورسازي ساختار فكري حاكم بر پژوهش‌هاي كشف تقلب و ناهنجاري، جهت‌گيري‌هاي اين حوزه را نمايان ساخته و از اين طريق، ضمن ترسيم چشم ‌اندازي براي پژوهشگران، مي‌تواند مبناي سياست‌گذاري نهادهاي علمي در راستاي مديريت بهينه فعاليت‌هاي پژوهشي در اين حوزه قرار گيرد تا از اين رهگذر نقش خود را در مبارزه با تقلب به نحوي اثربخش و كارامد ايفا نمايند.