كاركرد فرانقش متني در قصيده ي «دَور» احمد مطر با رويكرد زبانشناسي نقش‌گراي هليدي

نظريه ي نقش‌گراي هليدي براي تحليل معاني متن از سه فرانقش كلي انديشگاني، بين افردي و متني بهره مي‌گيرد كه در پژوهش حاضر تنها از منظر فرانقش متني به تحليل معاني قصيده ي «دَور» از أحمد مطر پرداخته‌شده است. در اين جستار به روش توصيفي-تحليلي و با تكيه بر رويكرد زبانشناسانه، سعي بر آن شده تا عناصر اصلي فرانقش متني كه شامل تحليل انسجام متني، ساخت آغازگري پايان‌بخشي و نوع اطلاعات گفتمان است، در قصيده ي مذكور تطبيق و بررسي شود. نتايج پژوهش حاكي از آن است كه بيشترين انسجام قصيده ناشي از انسجام واژگاني (57.14) و پس‌ازآن انسجام دستوري (30.61) مي‌باشد كه در مجموع بر عناصري چون «القافية»، «عرش الطاغية»، «جِلد» و نيز خود «شاعر» تأكيد داشته و اركان اصلي قصيده را تشكيل داده‌اند. در اين ميان انسجام پيوندي (12.24) كمترين سهم را به خود اختصاص داده است كه حكايت از سخنان صريح شاعر و نيز خلاصه گويي او دارد. ساختار آغازگري قصيده نيز غالباً بي‌نشان و داراي اطلاعات كهنه بوده و بر وجه خبري جمله‌ها در خصوص نقش شاعر و شعر سرايي در براندازي ظلم دلالت دارند؛ امري كه توجه را نه به سمت مردم و تحريكشان به اعتراض، بلكه به نقش سازنده ي شاعران و شعرسرايي در آگاهي سازي مردم جلب مي‌نمايد.