تحليل تطبيقي ساختارهاي فضايي منزلگاه‌هاي ميان‌راهي صفويه در گونه‌هاي دشت و كوهستان با تمركز بر تدابير كالبدي حفاظتي- دفاعي

مطالعه تحولات تاريخ ايران نشان مي‌دهد كه امنيت زيربناي لازم براي ايجاد ثبات و اقتدار سياسي، توسعه تجارت و بازرگاني و شكل‌گيري شبكه منظم راه‌ها را فراهم نموده است. ازاين‌رو به‌علت نبردهاي متعدد پادشاهان و حكام، تلاش براي تأمين امنيت و حفاظت راه‌ها و همچنين توجه به تأمين امنيت در مكان‌يابي و شكل معماري منزلگاه‌ها ضروري به نظر مي‌رسيد. هدف پژوهش، تحليل تطبيقي ساختارهاي فضايي منزلگاه‌هاي ميان‌راهي در گونه‌هاي دشت و كوهستان با تمركز بر تدابير حفاظتي- دفاعي است. سؤال تحقيق آن است كه كدام عناصر كالبدي و به چه شكل بر حفاظت و دفاع در منزلگاه‌هاي ميان‌راهي ايران در الگوهاي مختلف چيدمان فضا اثرگذار بوده است؟ وجوه تشابه و تمايز منزلگاه‌هاي دشتي و كوهستاني در حفاظت و دفاع كدام است؟ روش تحقيق شامل تركيبي از رويكرد كيفي به‌صورت تحليل و تفسير اطلاعات كتابخانه‌اي و نيز رويكرد كمي- كيفي و نرم‌افزاري برمبناي روش موردپژوهي است كه به‌صورت مشاهده و تحليل با شبيه‌ساز رايانه‌اي دپت‌مپ جهت بررسي چيدمان فضايي 20 منزلگاه ميان‌راهي متعلق به دوره صفوي از دو گونه دشتي و كوهستاني انجام گرفته كه ازطريق بررسي تطبيقي نمونه‌ها و روش استدلال منطقي، عوامل مؤثر بر ساختار امنيت در معماري منزلگاه‌ها ارزيابي و استنتاج شده است. نتايج تحقيق نشان داد منزلگاه‌هاي دشتي بنابر الزامات محيطي، تنوع كالبدي بيشتري به لحاظ تدابير دفاعي دارا بوده كه برحسب شرايط امنيت منطقه، پيكربندي متمايز يا مشابهي در قياس با گونه كوهستاني به لحاظ دسترس‌پذيري، قابليت ديد، نفوذپذيري و يكپارچگي فضا فراهم مي‌كنند.