سير تحول مفهوم شهروندي در برنامه درسي مطالعات اجتماعي دوره ابتدايي

شهروندي مفهومي گسترده است كه متضمن حقوق و مسئوليتهايي براي فرد در جامعه است. رشد و پويايي جامعه به وجود شهرونداني وابسته است كه براي مشاركت در امور اجتماعي و سياسي احساس تعهد كنند و از دانش و نگرش لازم در اين زمينه برخوردار باشند. دروس گوناگون، به ويژه مطالعات اجتماعي، نقشي بسزا در اين زمينه ايفا مي‌كنند. اين پژوهش سير تحول مفهوم شهروندي در برنامه ‌درسي مطالعات اجتماعي دوره ابتدايي را بررسي كرده است. روش پژوهش، توصيفي از نوع تحليل محتوا و منابع مورد مطالعه، كتابهاي مطالعات اجتماعي دوره ابتدايي از ابتداي دهه شصت تا دهه 90 (سال تحصيلي 98-1397) بوده است. در اين پژوهش از نمون ‌برگ (چك ليست) مؤلفه‌هاي تربيت شهروندي در سه حيطۀ دانش، مهارت و نگرش شهروندي و روش كمي (آنتروپي شانون) استفاده شده و واحد تحليل صفحات (متون، پرسشها، تمرينها و تصاوير) بوده است. روايي نمون ‌برگ را متخصصان تعيين كرده ‌اند و يافته‌هاي پژوهش با توجه به بار اطلاعاتي به دست آمده از سه مؤلفه دانش، مهارت و نگرش نشان داد كه مفهوم شهروندي در سالهاي تحصيلي 1360 تا 1381 از كمترين ضريب اهميت (0.318) برخوردار بوده، در سالهاي تحصيلي 1381 تا 1392 و 1394 در جايگاه دوم اهميت (0.326) قرار داشته و در سالهاي تحصيلي 1392 (پايه سوم و چهارم ابتدايي) و 1394 (پايه پنجم ابتدايي) به بعد، بيشترين اهميت (0.354) و توجه را به خود اختصاص داده است. سير صعودي توجه به مفهوم شهروندي در برنامه ‌درسي مطالعات اجتماعي نويدبخش توجه به جايگاه مهم آن در برنامه ريزي درسي است.