بررسي چندمعنايي پيشوند /hæm-/ «هم-» در زبان فارسي براساس رويكرد معني ‌شناسي شناختي

از جمله مسائلي كه در چارچوب معني ‌شناسي شناختي به آن پرداخته مي‌شود، مسئله چندمعنايي است. يكي از مفاهيم بنيادي در مسئله چندمعنايي مقوله‌هاي شعاعي است. در معني‌شناسي شناختي، يك واژه چندمعنا يك مقوله را تشكيل مي‌دهد و معاني مختلف آن واژه عضوهاي آن مقوله را به خود اختصاص مي‌دهند. از اين منظر، پيشوندها نيز داراي معاني متعددي هستند كه مي‌توانند آن‌ها را به پايه‌هاي خود بيافزايند. در اين راستا، در پژوهش حاضر چندمعنايي پيشوند /hæm-/ با تكيه بر رويكرد معني‌شناسي شناختي مورد بررسي قرار گرفت. ماهيت روش‌شناختيِ اين پژوهشِ كيفي، توصيفي-تحليلي بوده و داده‌ها به روش كتابخانه‌اي از منابع فارسي‌زبان لغت‌نامۀ دهخدا (1373)، فرهنگ معين (1381) و فرهنگ عميد (1389) استخراج شده‌اند. يافته‌ها نشان داد كه پيشوند غيرفعلي /hæm-/ يك پيشوند چندمعنايي با طيفي از كاركردهاي واژگاني است. اين پيشوند در برخي موارد معناي واژگاني ريشۀ كلمهرا تغيير مي‌دهد و در نتيجه يك عنصر واژگاني متمايز ايجاد مي‌كند. همچنين، نتايج نشان داد كه پيشوند  /hæm-/از پنج معناي متمايز برخوردار است كه براساس معيارهاي تعيين معناي سرنمون مشخص شد معناي «اشتراك» معناي مركزي يا سرنمون پيشوند /hæm-/ است و چهار خوشۀ معنايي متمايز ديگر نيز حول اين معناي مركزي شكل گرفته‌اند. بنابراين، پيشوند /hæm-/ همانند مقولات واژگاني، مقوله‌اي را شكل داده است كه همۀ معاني خود را حول يك معناي مركزي گرد آورده است.