واكاوي ورود واژه‌هاي تركي به زبان فارسي: مطالعه‌ موردي «دستور شهرياران»

در اين پ‍‍ژوهش كوشش مي‌شود از رهگذر بررسي يك پيكرۀ نوشتاري، يعني كتاب دستور شهرياران كه از متن هاي مهم دورۀ صفويه است، تحليل و تبييني پذيرفتني براي ورود واژه هاي تركي به زبان فارسي به دست داده شود. متن هايي از نوع متن يادشده، افزون بر ارزش تاريخي، به لحاظ زبان شناسي نيز اهميت دارند؛ بدين دليل كه با بررسي آن‌ها به اطلاعات مهمي درباره‌ وضعيت زبان فارسي و ديگر زبان هاي رايج در ايران در دورۀ نگارش آن‌ها دست مي يابيم. اين پژوهش نشان مي دهد كه واژه‌هاي تركي در برخي از حوزه ها به صورت انبوه وارد زبان فارسي شده اند و كاربرد آن‌ها در زبان فارسي تا حدود صد سال پيش تداوم يافته است. واژه هاي تركي واردشده در زبان فارسي، دامنۀ چشم گيري از مفاهيم سياسي، نظامي، حكومت داري و... را بيان مي كرده و مي كنند. دلايل بسياري مي توان براي پركاربردشدن واژه هاي تركي در زبان فارسي برشمرد كه از جملۀ آن‌ها پيوندهاي ديرين مردمان ايراني با ترك زبان ها، تماس ديرپاي دو زبان فارسي و تركي، ارتباط هاي ايران با همسايگان ترك زبان خود و حاكميت دودمان هاي ترك زبان بر ايران است. در نتيجۀ دگرگوني هايي كه در يك سدۀ اخير در ايران به وجود آمده، بخش زيادي از واژه هاي تركي واردشده به زبان فارسي رفته رفته مهجور و كم كاربرد شده اند.