وجهيت احتمالي/ تداولي در زبان تركي آذربايجاني با رويكرد نظام دستور نقشي هليدي

عدم توجه به مقوله‌ وجهيت در دستور زبان تركي آذربايجاني باعث آميختگي آن با مفهوم وجه و ايجاد ابهام، كثرت و گاه تناقض در تقسيم‌بندي وجه شده است. هدف اين جستار، مطالعه‌ زبان تركي بر اساس رويكردي است كه بتواند تمايزي شفاف بين اين دو مقوله ايجاد كند. روش تحقيق، بررسي وجهيت احتمالي/ تداولي در تركي با توسل به بند هاي تركي با معادل هاي انگليسي و فارسي  آن‌ها و با پيروي از الگوي ساختار وجه در رويكرد دستور نقشي بوده و اين نتايج به دست آمد: حالت هاي احتمال و تداول در سه درجه و سطح متفاوت در زبان تركي مشخص شد. برخلاف زبان انگليسي، در برخي موارد در تركي آذربايجاني، پيوند هايي كه سطح يقين بالا و متوسط را از هم متمايز كند وجود نداشته، بلكه براي دو حالت مذكور از پيوند يكساني استفاده مي‌شود. همچنين تمايز معنايي زمان‌داري‌هاي مختلف براي بيان درجه‌ امكان در انگليسي، در زبان تركي بدليل استفاده از يك پيوند امكان‌پذير نيست. حضور افزوده‌هاي وجهي در بند ها سبب ارتقاي سطح يقين در اين زبان شده و ابهام در تمايز بين درجات زمانداري‌ها در زبان تركي را رفع مي كند. مفهوم زمان در زمانداري‌هاي وجهي در زبان تركي، برخلاف انگليسي، به واسطه‌ پيوند-ıd  و عدم حضور آن يعني تكواژ صفر نمود پيدا مي‌كنند كه به ترتيب بيان‌گر زمان گذشته و حال مي باشند.