طرح اتحاد اسلامي ــ نظامي ايران و عثماني‌ عليه روسيه در طول جنگ‌هاي قفقاز

در طول جنگ‌هاي قفقاز در دوره فتحعلي شاه، شرايط سخت ميداني و ديپلماتيك ايران در برابر روسيه، منجر به ايده نزديكي دو رقيب منطقه‌اي يعني ايران و عثماني عليه روس‌ها شد. اين طرح در قالب ساختار ديپلماتيك ابتدا از سوي فرانسه مطرح شد؛ اما چرخش فرانسه به سمت روسيه، اين ايده را ناكام گذاشت. عباس ميرزا سعي كرد طرح اتحاد با عثماني را با شعار «اتحاد اسلامي» پيش ببرد و اين سياست را تا امضاي قرارداد گلستان پي گرفت و تلاش‌هاي مختلفي را جهت نيل به آن انجام داد. اين پژوهش با اتخاذ روش توصيفي ــ تحليلي و با كمك منابع تركي استانبولي، در پي پاسخ به اين پرسش است كه طرح اتحاد ايران و عثماني، با چه موانعي مواجه بود؟ نتايج تحقيق نشان مي‌دهد، مشكلات ريشه­دار ميان ايران و عثماني اجازه اعتمادسازي مشترك را به دو قدرت در راستاي ايجاد يك جبهه مشترك عليه روسيه ‌نداد. همچنين تركان به شدت به عباس ميرزا و طرح او به ديده ترديد مي‌نگريستند و ايده يك اتحاد نظامي عليه روسيه را بيشتر يك حركت ظاهري براي تحت تأثير قراردادن روس‌ها و به دست آوردن دستي بالاتر در مذاكرات صلح آينده، تحليل مي‌كردند؛ عدم اعتمادي كه نهايتاً منجر به اتحادي ميداني نشد.