اصول در غياب تشريفات؛ مطلوبي ناممكن

تقابل ميان اصول و تشريفات دادرسي از مشهورات نظام حقوقي ماست. اين موضوع به ترتيبي كه در حقوق دادرسي ايران مطرح است در نظام‌هاي حقوقي ديگر به‌ چشم نمي‌آيد. ترتيب اين تقابل نيز بدين صورت است كه در پاره‌اي از دعاوي، نظير دعاوي تصرف يا دعاوي كوچكي كه در صلاحيت شوراي حل اختلاف است و مثال‌هاي ديگر، دادگاه از رعايت تشريفات دادرسي معاف شده است، ولي به تصريحي كه در برخي قوانين از جمله قانون شوراي حل اختلاف آمده است، اين معافيت به معناي معطل گذاردن اصول دادرسي نيست و دادگاه در همه حال مكلف به رعايت اصول دادرسي است. در اين مقاله ضمن پرداختن به مفهوم‌شناسي تشريفات و اصول دادرسي، اين پرسش مطرح گرديده است كه آيا رعايت اصول دادرسي بدون التزام به رعايت تشريفات ممكن است؟ پاسخ نويسنده به شرحي كه خواهيد ديد، منفي است