آثار سياست پرداخت يارانه به سيستم‌هاي آبياري قطره‌اي در دو حالت تحويل حجمي و غيرحجمي در آبخوان نجف‌آباد

هدف اين پژوهش، ارزيابي آثار سياست پرداخت يارانه براي تبديل شيوه آبياري غرقابي به قطره‌اي در آبخوان نجف‌آباد با توجه به روش تحويل آب به كشاورز است. به‌منظور بررسي اثر مشوق‌هاي اقتصادي در تصميم‌گيري كشاورز براي انتخاب نوع تكنولوژي آبياري، الگوي كشت، آب كاربردي و آب مصرفي، يك مدل برنامه‌ريزي رياضي مثبت در محدوده مطالعاتي دهستان گركن شمالي به‌عنوان بخشي از آبخوان نجف‌آباد، توسعه داده شد. داده‌هاي مورد نياز اين مدل به سه شيوۀ پيمايشي، استفاده از گزارش‌هاي ثبتي و نظرات خبرگان، جمع‌آوري شد. نتايج نشان داد كه با كاهش هزينه‌هاي مالي تبديل آبياري غرقابي به قطره‌اي، كشاورزان تمايل به سرمايه‌گذاري در اين فناوري دارند. در سناريوي تخصيص آب به شيوه فعلي، همگام با افزايش يارانه‌ اجراي آبياري تحت فشار، مجموع آب مصرفي محصولاتي كه از سيستم آبياري قطره‌اي استفاده مي‌كنند؛ 28 درصد افزايش مي‌يابد كه 19 درصد از اين افزايش ميزان آبي است كه تا قبل از سياست پرداخت يارانه‌ها مصرف نمي‌شده و مابقي آن مربوط به كاهش سطح كشت زمين‌هاي غرقابي است. بدين ترتيب با كاهش هزينه‌هاي بهره‌برداري، درآمد خالص مزارع به‌دليل بهبود عملكرد و توسعه سطح زير كشت افزايش مي‌يابد كه خود باعث بالا رفتن ميزان مصرف آب مي‌شود، اين در حالي است كه ميزان آب كاربردي ثابت است. در سناريوي تحويل حجمي آب، با افزايش يارانه‌ها، درآمد خالص مزارع بدون توسعه سطح زير كشت و تنها به‌دليل بهبود عملكرد، افزايش مي‌يابد. بنابراين، تنها در شرايط تحويل حجمي آب، پرداخت يارانه باعث افزايش راندمان آبياري هم در سطح مزرعه و هم در سطح منطقه مي‌شود و به‌عنوان سياستي به‌منظور مقابله با شرايط خشكسالي، اثربخش است.