تحليل روند و نقاط تغيير در سري‌هاي زماني دبي جريان حوزه آبخيز گرگانرود

تحليل روند دبي جريان اطلاعات عملي براي مديريت بهتر منابع آب در آستانه تغيير اقليم فراهم مي‌كند. بنابراين در اين پژوهش تغييرات آورد حوزه آبخيز گرگانرود طي سه دهه اخير مورد بررسي قرار گرفته است. از روش من- كندال براي آشكارسازي روند و روش‌هاي پتيت، نرمال استاندارد و بويشند براي شناسايي نقاط تغيير ناگهاني در سري‌هاي زماني دبي در هشت ايستگاه آق‌قلا، گاليكش، گنبد، حاجي‌قوشان، نوده، راميان، سدگرگان (وشمگير) و تمر استفاده شده است. آزمون من- كندال وجود روند معني‌دار (سطح 5 درصد) منفي (كاهش جريان) را در مقياس روزانه و سالانه در همه ايستگاه‌ها نشان داد. در مقياس ماهانه شديدترين روند منفي در ايستگاه‌هاي آق‌قلا، گاليكش، گنبد، حاجي‌قوشان و راميان مربوط به ماه تير بود ولي در دو ايستگاه نوده و تمر به‌ترتيب مربوط به ماه‌هاي مرداد و بهمن بود. در مقياس فصلي در همه ايستگاه‌ها روند كاهشي مشاهده شد ولي اين روند در برخي فصل‌ها معني‌دار نبود. از طرفي نتايج حاصل از تحليل نقاط تغيير در دبي نشان داد كه نقاط تغيير در داده‌هاي مورد استفاده در اين مطالعه بيشتر از نوع كاهشي و در مواردي نيز افزايشي و در برخي از ايستگاه‌ها اصلا نقاط تغييري شناسايي نشده است. بنابراين تعداد تغييرات كاهشي در ايستگاه‌هاي هيدرومتري مورد مطالعه، به‌طور معني‌دار بيشتر از تغييرات افزايشي بوده و بيشتر در بازه زماني سال‌هاي 1997-1993 و 2007-2005 به‌ترتيب در سه و چهار ايستگاه نيز قابل مشاهده است. درصورتي كه بيشترين تغييرات افزايشي در بين ايستگاه‌ها مربوط به ايستگاه آق‌قلا در سال 2017 با مقدار دبي 234 مترمكعب برثانيه است. بررسي جريان دهه‌هاي گذشته حوزه آبخيز گرگانرود تغييرات شديد جريان را چه به‌صورت تدريجي و چه ناگهاني نشان مي‌دهد كه اين تغييرات بيشتر در جهت كاهش دبي رودخانه است. روند نزولي به‌دست آمده در مقادير دبي در مقياس‌هاي زماني مختلف براي تمام ايستگاه‌هاي هيدرومتري حوزه آبخيز گرگانرود كه در آينده به‌دليل تغييرات جهاني اقليم شديدتر نيز خواهد شد از يك سو و افزايش نياز آبي منطقه براي مصارف مختلف در آينده به‌دليل رشد جمعيت و همچنين گسترش صنايع مي‌تواند به‌عنوان هشدار جدي براي سياستگزاران، برنامه‌ريزان و مديران محلي قلمداد شود تا با برنامه‌ريزي‌هاي صحيح از بروز احتمالي بحران آب در منطقه در آينده جلوگيري كنند.