چالش‌هاي برنامه همكاري‌هاي جامع ايران و چين: با تأكيد بر معماي امنيتي اتحادها

ايران و چين در 1399 سند برنامه همكاري‌هاي جامع 25 ساله را در قالب راهبرد ابرپروژه «يك راه، يك كمربند» چين امضا كردند. مطالعه متن سند غيررسمي منتشرشده نشان مي‌دهد كه اين توافق فراتر از جايگاه ايران در راهبرد چين است و به‌نوعي سند توسعه عمومي كشور را در برمي‌گيرد. از آنجا كه چين قرار است موتور توسعه كشور باشد، ايران بايد مزيت‌هاي شايان ‌توجهي در قبال اين همكاري داشته باشد، تا طرف چيني چنين تعهدي را متقبل شود. پرسش اصلي مقاله اين است كه با توجه به نابرابري قدرت دو كشور، مهم‌ترين چالش‌هاي احتمالي پيش‌روي ايران در اين سند چيست؟ براساس نظريه اتحادها، معماي امنيتي اتحادها مهم‌ترين چالشي است كه اين اتحاد به‌همراه خواهد داشت كه در دو وجه خودمختاري/ امنيت، و به‌دام افتادن/ ترك اتحاد، چالش‌زا خواهد بود. در فرضيه پژوهشي استدلال مي‌شود كه برقراري توازن قدرت و تقويت منافع مشترك، با ايجاد نوعي وابستگي متقابل بين دو كشور هم‌پيمان برتر و ضعيف‌تر مانع بروز معماي امنيتي اتحادها خواهد شد. با استفاده از روش پژوهش تحليل محتواي مفهومي كيفي سند برنامه همكاري جامع 25 ساله دو كشور، مهم‌ترين دستاورد به‌دست‌آمده اين است كه با توجه به اهميت محوري اصل بنيادين سياست خارجي جمهوري اسلامي، يعني پرهيز از سلطه‌جويي و سلطه‌پذيري، براي كاهش اهرم فشار غرب و تلاش براي تغيير يكجانبه‌گرايي امريكا در نظام بين‌الملل، نبايد زمينه وابستگي به شرق ايجاد شود. براي روبه‌رو نشدن با معماي امنيتي اتحادها، اجراي سياست‌هاي برقراري توازن و نوعي بازدارندگي دوجانبه در قبال هر دو غرب و شرق، در عين بهره‌برداري از دو طرف براي حفظ منافع ملي كشور پيشنهاد مي‌شود.