انتخاب «شيوه زندگي» همچون امري سياسي: فهم جريان روشنفكري پس از انقلاب اسلامي 1357

در اين مقاله بر آنيم تا آثار شماري از روشنفكران برجسته ايراني را با نگرشي نوگرايانه به «امر سياسي» بررسي نماييم تا انتخاب «شيوه زندگي» همچون موضعي سياسي در جريان روشنفكري پس از انقلاب اسلامي، بهتر درك شود. در اين پژوهش، برگرفته از الگوي هايدگر، امر سياسي در سطحي وجودي يا هستي‌شناختي (انتولوژيك)، وراي ساحت موجود، عيني، تجربي و نهادينه (انتيك) «علم سياست» در نظر گرفته شده است. اين ديدگاه افق و موضع تازه‌اي است مربوط به «شيوه زندگي» فرد كه در آن، موضوع و اهداف سياسي دربرگيرنده تلاش‌هاي هميشگي فرد در دگرگوني «خود» و فرايندهاي خودتحقق‌بخشي است؛ در وضعيتي كه نهادهاي رسمي و مراجع سنتي، ديگر نقش مطلقي در ارائه معيارها و ارزش‌هاي زندگي روزمره ندارند. از اهداف مهم اين پژوهش پاسخگويي به اين پرسش اصلي است كه چگونه حق انتخاب «شيوه زندگي» را مي‌توان همچون موضعي سياسي در جريان روشنفكري پس از انقلاب اسلامي تلقي كرد؟ در فرضيه پژوهشي استدلال مي‌شود كه مواضع فرهنگي روشنفكران ما، در به چالش كشيدن گفتمان حاكم و ارائه شيوه ديگري از بودن-در-هستي و فهم متفاوتي از خود و جهان را كه در غيريت با آن گفتمان هژمونيك قرار مي‌گيرد، مي‌توان در چارچوب فرايندهاي گفتماني و سياسي ارزيابي كرد؛ يعني گفتمان‌هايي كه جامعه را مي‌سازند و به فهم ما از جهان نظم مي‌بخشند، در ذات خود سازه‌هايي سياسي‌اند. با روش تحليل مفهومي كيفي آثار چندين انديشمند ايراني و بررسي مقايسه‌اي ديدگاه‌هاي آنان به اين نتيجه رسيديم كه رويكرد فرهنگ‌گرايانه روشنفكران ما در ترويج و به ‌رسميت شناختن حق انتخاب «شيوه زندگي»— از آنجا كه در دشمني با الگوها و ارزش‌هاي مسلط در جامعه كه گفتمان حاكم گسترنده و پشتيبان آنهاست، قرار مي‌گيرد— مي‌تواند همانند امري سياسي در نظر گرفته شود.