تشكيلات دموكراتيك زنان حزب توده ايران، 1332-1320: زمينه‌هاي شكل‌گيري، ساختار و عملكرد آن

فعاليت‌هاي سياسي زنان در ايران از همان آغاز مشروطه با محروميت از حق رأي در حاشيه قرار گرفت. شرايطي كه پس از شهريور 1320 و در نتيجه خلأ ديكتاتوري پهلوي اول و بي‌تجربگي شاه جوان و مداخله قدرت‌هاي بزرگ پديد آمد، راه را براي حضور و پيدايش جريان‌هاي سازماني جديد با رويكردهاي متفاوت مذهبي، ملي و كمونيستي و سوسياليستي باز كرد. يكي از اين سازمان‌ها و جريان‌ها، «تشكيلات دموكراتيك زنان» وابسته به حزب توده بود كه همراه و همسو با سازمان‌هاي ديگر به نام دفاع از حقوق زنان موجوديت يافت. اين پژوهش با رويكردي توصيفي-تحليلي و با استفاده از روش كيفي تحليل اسناد تاريخي، به بررسي جايگاه و كاركرد تشكيلات يادشده مي‌پردازد تا نقش اين سازمان و فعاليت‌هاي زنان توده‌اي را در عرصه‌هاي سياسي و اجتماعي توصيف، تفسير و تبيين كند. دو پرسش پژوهش عبارت‌اند از: 1. اين سازمان چه اهدافي را دنبال مي‌كرد؟ 2. در رسيدن به آنها تا چه اندازه موفق بود؟ در فرضيه پژوهشي بيان مي‌شود كه شكل‌گيري سازمان دموكراتيك زنان متأثر از تلاش حزب توده براي نفوذ در ساختار اجتماعي ايران و استفاده از ظرفيت‌هاي جامعه زنان در جهت تحقق اهداف سياسي خود بود؛ ازاين‌رو، با پرداختن به مسائل سياسي به‌جاي مسائل و مشكلات عمومي زنان و به‌ويژه بي‌توجهي و مقابله با سنت‌هاي ديني و عرفي جامعه، از دستيابي به موفقيتي پايدار باز ماند. اين پژوهش با روشن ساختن مشاركت سياسي بخشي از جامعه زنان ايراني در دوره 1332-1320، نشان مي‌دهد كه در پيش گرفتن خط فكري حزب توده توسط تشكيلات دموكراتيك زنان و در نتيجه برانگيختن مخالفت گروه‌هاي سنتي و مذهبي جامعه از يك‌ سو و حاكم شدن دوباره اختناق سياسي از سوي ديگر، اين سازمان را در پيگيري هدف‌هاي خود ناكام ساخت.