بازخواني نقش آيت‌الله سيد عبدالله بهبهاني در تحصن مشروطه خواهان در سفارت انگليس (بررسي ديدگاه امام خميني)

يكي از موضوعات بحث‌برانگيز در تاريخ نهضت مشروطيت، تحصن تعدادي حدود بيست هزار نفر از مردم تهران در سفارت دولت انگلستان است. اين حادثه كه در ماه‌هاي جمادي‌الاول و جمادي‌الثاني سال 1324 (ژوئيه و اوت 1906 / تير و مرداد 1285) رخ داد حدود يك ماه به طول انجاميد و با فرمان مشروطيت مظفرالدين شاه خاتمه يافت. در مورد تصميم‌گيرندگان و مشوقان تحصن در سفارت انگليس اتفاق‌نظر وجود ندارد. در اين رابطه نقش آيت‌الله سيد عبدالله بهبهاني يكي از سران روحاني و رهبران مشروطه از موضوعات مهم و قابل‌بررسي است. در اين مقاله به بررسي نقش بهبهاني در تحصن سفارت انگليس پرداخته‌شده و ديدگاه‌هاي موافقان و مخالفان نقش او موردتوجه و نقد قرارگرفته است. ازجمله مخالفان نقش او در تحصن سفارت انگليس، احمد كسروي است كه رأي او مورد تأكيد امام خميني قرارگرفته است. پس از مطالعه منابع متعدد پيرامون اين رخداد و بيان ديدگاه‌هاي مورخان و پژوهشگران متقدم و متأخر، نتيجه بررسي حاكي است كه در بدو امر توصيه بهبهاني صرفاً به تعداد معدودي از تجار با هدف حفظ جان و امنيت آنان بوده است و به معني مجوز تحصن عده كثيري از مردم در سفارت تلقي نمي شود. بااين‌حال، اين توصيه ابعاد گسترده‌تري يافت كه اگرچه ممكن است منظور نظر بهبهاني نبوده؛ اما اطرافيان و خواص بيت او در اين رابطه نقش و تأثير داشتند.