ديدگاه فلاسفۀ اسلامي در مورد تولد خود به خودي موجودات زنده

در طب و طبيعيات قديم اين ديدگاه پذيرفته شده بود كه موجودات زنده مي‌توانند بدون زاد و ولد، مستقيما از طريق امتزاج عناصر چهارگانه و دريافت صورت از مبادي خود پديد بيايند. بر اين اساس معتقد بودند كه برخي از حيوانات مي‌توانند از جمادات و يا از بدن انواع ديگري از موجودات زنده پديد بيايند كه از نظر نوع با آنها متفاوت هستند. به عنوان مثال از گِل و لاي، موش و از يونجه، عقرب و از گوشت فاسد شده، مگس پديد مي‌آيد. اين نوع پديد آمدن جانداران را «تولد» ناميده‌اند كه در مقابل «توالد» قرار دارد كه ناشي از فعاليت قوة مولدة موجودات زنده است. اين ديدگاه كه در آثار ارسطو نيز مطرح شده است، مورد پذيرش ابن‌سينا بوده و پس از وي نيز در ميان فلاسفة اسلامي رواج داشته است. اين ديدگاه كاربردهاي مختلفي در فلسفة اسلامي داشته است كه عبارتند از: 1. تخيلي نبودن داستان‌هاي سلامان و ابسال و حي بن يقظان؛ 2. تبيين نحوة پديد آمدن مواليد ثلاث (جماد، نبات و حيوان) بر روي كرة زمين؛ 3. ديدگاه مكمل بر نظرية دور و كور؛ 4. تبيين نحوة حفظ انواع؛ 5. مثالي از امور اتفاقي؛ 6. دليلي بر وجود عقل مفارق؛ 7. شاهدي بر قابل تحقق بودن برخي از وقايع نادر ديني؛ 8. شاهدي بر امكان معاد. ديدگاه تولد خود به خودي موجودات نهايتا در زيست‌شناسي جديد در قرن نوزدهم توسط آزمايش‌هاي لويي پاستور ابطال گرديد. در اين مقاله با تجزيه و تحليل مباني و دلايل پذيرش اين نظريه، كاربردهاي آن در فلسفة اسلامي مورد نقد و بررسي قرار گرفته است.