تحليل رابطۀ معنايي عناصرگل و مرغ در نگارگري دوره قاجار با عرفان مولانا

بيان مسئله: در دوره قاجار با گرايش افكار مردم و هنرمندان به ادبياتِ عرفاني، نقاشان با تأثير از اين فضا و با استفاده از نمادها (عناصر طبيعت)، به خلق تصاوير نابي از اين مضامين پرداختند. مولانا نيز در انتقال انديشه‌هاي ماورايي و عرفاني خود با كاربرد نمادين از عناصر طبيعت، پرنده را نمادي از روح و جان انسان (عاشق)، گل را نمادي از بهشت و خداوند (معشوق) و باغ را عالم مأوايِ روح براي رسيدن به يگانگي مي‌داند. هدف از اين پژوهش تحليل رابطه معنايي عناصر طبيعتِ موجود در نقاشي گل و مرغِ عصر قاجار با تصاوير خلق‌شده عرفاني از اين عناصر در انديشه و شعر مولاناست. پرسش اصلي پژوهش اين است كه «چه رابطه معنايي را مي‌توان بين نقاشي گل و مرغ در دوره قاجار و عرفان مولوي جست‌وجو كرد».روش: اين پژوهش به‌روش توصيفي‌تحليلي براساس آثار گل و مرغ دوره قاجار و مطالعه تطبيقي با اشعار عرفاني مولانا انجام شده ‌است.يافته‌ها و نتايج: همانگونه كه مولانا به نماد پرنده از منظر تجلي روح، عاشق و سالك مي‌نگرد و نماد گل سرخ را تمثيلي از تجلي عشق، بهشت پايدار، جلوه و مظهر خدا مي‌شمرد، در دوره قاجار نيز عناصر نقاشي ايراني (گل و مرغ) به‌صورت نمادين و سرشار از رمز و حضور معنا با همان مفاهيم موجود در اشعار مولانا به تصوير درآمده‌اند.