نگاهي به ترفند ايهام در مثنوي شيرين و فرهاد سليمي ‌جروني

سليمي جروني از شاعران مثنوي سُراي قرن نهم و از پيروان خوش ذوق نظامي گنجوي است؛ اشعارش سرشار از صنايعِ معنوي و زيبايي هاي بديعي است؛ ايهام از جمله صنايعِ معنوي و از ابزار هنجارگريزي در كلام است كه سهم بسزايي در تصويرسازي و آرايشِ كلام سليمي دارد. اين پژوهش به روش توصيفي-تحليلي مي كوشد به بررسي اين شگرد هنري در مثنوي شيرين و فرهاد سليمي پرداخته و توانايي شاعر را در اين زمينه نمودار سازد. نتايج پژوهش نشان مي دهد از مجموع 697 مورد از انواع ايهام، ايهام تناسب با 338 مورد و فراواني 48/5 درصد، بيش-ترين بسامد را دارد؛ چراكه شاعر گنجينۀ لغات و عرصۀ فراخ‌تري در اختيار دارد. ذمّ شبيه به مدح با فراواني صفر، بسامدي ندارد؛ زيرا اين صنعت با روحيه عاشق-پيشۀ سليمي سازگاري نداشته است. انتخاب واژگان ايهامي در محور هم نشيني و جانشيني بسيار هنرمندانه است؛ به گونه اي كه تغيير هر يك از اجزاي ابيات، باعث اختلال در كلام مي شود. وي كوشيده است با استفاده از واژگان مربوط به برخي مواد خوشبو، ميوه جات، بيماري ها، اصطلاحات تقويمي، نباتات، صفات تفضيل، افعال، حروف اضافه، ضماير و شكستن پيوند واژگان بسيط در زمينۀ انواع ايهام،‌ نوآوري كند. به نظر مي رسد سليمي با استفادۀ آگاهانه از انواع ايهام در كنار صنايعي چون: تشخيص، جناس، تضاد، كنايه، تكرار، حس آميزي، تشبيه تفضيل و تلميح، اين صنعت را در خدمت تصويرسازي و چندمعنايي ساختن كلام، جهت جلب توجه مخاطب قرار داده كه اين امر به نوبۀ خود بر مضامين شاعرانه و عاطفي شعر وي تأثير گذاشته است.