ريشه‌زايي قلمه‌هاي نيمه خشبي سياه‌گيله (Vaccinium arctostaphylos L.) تحت تاثير هورمون ايندول-3- بوتيريك اسيد و باكتري‌هاي محرك رشد

سابقه و هدف: سياه‌گيله (Vaccinium arctostaphylos L. ) درختچه‌اي است جنگلي كه نقش بسيار زيادي در شكل‌گيري، تكامل و بهبود ساختار توده‌هاي جنگلي راش دارد. در حال حاضر جمع‌آوري و برداشت بي‌رويه ميوه اين گونه (به‌دليل خواص دارويي و ارزش اقتصادي بالا) حتي قبل از رسيدن كامل ميوه به‌صورت نارس در منطقه مورد مطالعه، موجوديت اين گونه را به‌خطر انداخته است. اين گونه سخت ريشه‌زا است و از اين رو تكثير آن با روش‌هاي متداول غير‌جنسي تقريبا امكان پذير نمي‌باشد. هدف از اين پژوهش، تعيين تأثير اكسين و مايه‌زني باكتري‌هاي محرك رشد بر ريشه‌زايي و صفات رويشي قلمه‌هاي سياه گيله است.مواد و روش ها: قلمه‌هاي نيمه‌خشبي سياه‌گيله در اواخر مردادماه از رويشگاه طبيعي اين گونه (جنگل سوها) واقع در جنوب‌شرقي جنگل فندقلوي اردبيل جمع‌آوري و پس از شستشوي سطحي با آب با محلول قارچ‌كش بنوميل با غلظت دو در هزار به‌مدت 15دقيقه ضدعفوني سطحي شدند. به‌منظور تحريك توليد ريشه، در قسمت تحتاني قلمه‌ها با استفاده از چاقو، روي پوست يك بريدگي به‌صورت مورب به طول يك سانتي‌متر و ضخامت دو ميلي‌متر ايجاد شد و با غلظت‌هاي صفر، 500، 1000، 2000 ، 3000 و 4000 ميلي‌گرم در ليتر ايندول -3- بوتيريك اسيد تيمار و سپس با باكتري‌هايPseudomonas putida STRAIN 169 وEnterobacter cloacae STRAIN 3 به‌صورت مجزا و تركيبي مايه‌زني شدند. قلمه‌ها در بستر كاشت مخلوط ماسه- پرليت (1:1) در گلخانه در دماي 25 درجه سانتي‌گراد كاشته شدند و 90 روز پس از كاشت، صفات كالوس‌زايي، ريشه‌زايي، تعداد ريشه، طول ريشه، وزن خشك ريشه، سطح برگ و ارتفاع نهال اندازه‌گيري شدند. يافته‌ها: در قلمه‌هاي شاهد (بدون تيمار هورمون ايندول-3- بوتيريك اسيد و باكتري) و قلمه‌هايي كه در غلظت 500 ميلي‌گرم در ليتر هورمون ايندول -3- بوتيريك اسيد همراه با و بدون باكتري P. putida و E. cloacae تيمار شده بودند، كالوس‌زايي و ريشه‌زايي انجام نشد. بيشترين مقدار كالوس‌زايي (50.2 درصد)، ريشه‌زايي(41.1 درصد)، تعداد ريشه (3.22 عدد) ، طول ريشه (3.55 سانتي‌متر)، وزن خشك ريشه (0.358 گرم)، حجم ريشه (1.79 سانتي‌متر مكعب)، سطح برگ (8.88 سانتي‌متر مربع) و ارتفاع نهال (14.07 سانتي‌متر) در تركيب تيمار غلظت 3000 ميلي‌گرم در ليتر ايندول-3- بوتيريك اسيد و مايه‌زني تلفيقي با دو باكتري مشاهده گرديد. نتيجه‌گيري: پژوهش حاضر نشان داد سياه‌گيله از گونه‌هاي سخت‌ريشه‌زا به‌شمار مي‌رود و كاربرد ايندول-3- بوتيريك اسيد براي ريشه زايي قلمه‌هاي نيمه‌خشبي آن ضروري است. براي تكثير رويشي آن از قلمه‌هاي نيمه‌خشبي جمع‌آوري شده در مرداد ‌ماه، تيمار با هورمون ايندول -3- بوتيريك اسيد ( غلظت 3000 ميلي‌گرم در ليتر) همراه با مايه‌زني تركيبي دو باكتري P. putida و cloacae. E پيشنهاد مي گردد.