رخدادهاي فرين امواج سرمايي و گرمايي مناطق شمال شرقي ايران طي دوره 2020-2001

رخدادهاي فرين دمايي براي يك دوره 20 ساله (2020 - 2001) بر اساس داده‌هاي ايستگاه‌هاي هواشناسي همديدي مشهد، سبزوار، قوچان، نيشابور، بجنورد و گنبد كاووس استخراج شد و الگوهاي جوي منجر به اين رخدادهاي فرين بررسي شد. در اين دوره مجموعا 158 مورد موج سرمايي و 1014 مورد موج گرمايي در ايستگاه هاي منتخب منطقه مورد مطالعه به ثبت رسيده است. از ديدگاه آماري پس از استفاده از روش ناپارامتريك تخمين شيب سن براي هيچكدام از ايستگاه ها روند افزايشي قابل ملاحظه اي در شدت امواج سرمايي مشاهده نشد و بيشترين روند كاهش شدت امواج سرمايي مربوط به ايستگاه مشهد به ميزان 0.045 درجه سلسيوس در سال ‌مي‌باشد. تعداد وقوع امواج سرمايي در طول دوره آماري در ايستگاه‌هاي قوچان، نيشابور و گنبد كاووس افزايشي و در ايستگاه‌هاي مشهد، سبزوار و بجنورد كاهشي بوده است. بيشترين روند كاهشي شدت امواج گرمايي مربوط به ايستگاه قوچان به ميزان 0.056 درجه سلسيوس در سال ‌مي‌باشد و روند افزايشي شديدي براي هيچكدام از ايستگاه‌ها و در هيچ يك از سطوح معناداري مشاهده نشده است. تعداد وقوع امواج گرمايي در طول دوره آماري در ايستگاه‌هاي سبزوار، نيشابور و گنبد كاووس افزايشي و در ايستگاه‌هاي مشهد، قوچان و بجنورد كاهشي بوده است. از ديدگاه تحليل همديدي تقويت دو سامانه پرفشار (سيبري و روي اروپا) و گسترش زبانه‌هاي مداري اين دو سامانه و ايجاد كمربند فشار زياد در عرض‌هاي جغرافيايي حدود 35 تا 55 درجه شمالي و الگوي بندالي ارتفاعي تراز 500 هكتوپاسكال و گسترش پشته ارتفاعي از جنوب ايران تا شمال غرب درياچه آرال و تاثير منطقه مورد مطالعه از ناوه كج فعال ‌مي‌تواند به كاهش دماي محسوس و رخداد موج سرمايي بيانجامد كه با وزش بادهاي شمال شرقي تراز 850 هكتوپاسكال همراه است. در مقابل، گسترش زبانه سامانه پرفشار اروپايي به شمال شرق كشور همراه با تاثير پذيري منطقه از پشته پرارتفاع جنب حاره با مركزيت شمال آفريقا و افزايش ارتفاع ژئوپتانسيلي تراز 500 هكتوپاسكال نسبت به ميانگين بلند مدت دوره مشابه باعث بروز موج گرمايي و افزايش دماي محسوس ‌مي‌گردد