نقش فضاي چندگانۀ حسي بر هويّت اجتماعي در بازار سنّتي شهر كرمان

مقدّمه: يكي از مشكلات اجتماعي انسان در روزگار معاصر، «فقدان هويّت» بخصوص در مواجه با معماري مدرن است كه نتيجۀ تعامل انسان با اين نوع معماري است. در مقابل معماري مدرن، معماري سنّتي شهرها، «حس بودن» را در مخاطب ايجاد مي‌كند. هدف از اين پژوهش، بررسي رابطۀ فضاي چندگانۀ حسي بازار سنّتي كرمان به‌عنوان يك نمونه از معماري سنّتي- در شكل‌گيري هويّت در فرآيند ادراك مخاطب است. داده و روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، كاربردي و از نظر روش، توصيفي- تحليلي است. در اين پژوهش، ابتدا شاخص‌هاي قابل سنجش با پرسشنامه سنجيده مي‌‌شوند و سپس داده‌ها در نرم‌افزار SPSS و GIS بررسي مي‌‌شوند. از روش درون‌يابي معكوس فاصله براي تحليل داده‌هاي مكاني و از روش استدلال منطقي براي استنباط از خروجي‌هاي ‌نرم‌افزارGIS  وSPSS  استفاده مي‌‌شود كه به ترتيب به شكل نقشه‌هاي پهنه‌بندي، جداول و نمودار‌هاي آماري نشان داده مي‌شود. يافته‌ها: از مقايسۀ فضاهاي چندگانۀ حسي بازار سنّتي كرمان از طريق نقشه‌هاي خروجي GIS، كه پهنه‌بندي پراكنش شدّت مناظر حسي در بازار سنّتي را نشان مي‌دهد فهميده مي‌شود كه وزن و شدّت مناظر حسي (مؤلفه‌هاي محيطي-ادراكي) از ديدگاه مخاطبان متفاوت است و منظر بويايي-چشايي بيشترين شدّت و منظر بينايي در كنار منظر بساوايي كمترين شدّت را دارند؛ از طرفي، از مقايسۀ فضاهاي چندكاركردي بازار از منظر مؤلفه‌هاي محيطي-ادراكي اين نتيجه به دست مي‌آيد كه شدّت اين مؤلفه‌ها در اين فضاها به‌ترتيب از زياد به كم، متعلق به 1- قدمگاه، 2- چهارسوق، 3- بازار گنجعلي‌خان، 4- بازار اختياري، 5- بازار حاج‌آقا‌علي، 6- قيصريۀ ابراهيم‌خان، 7- ميدان گنجعلي‌خان، 8- بازار وكيل، 9- بازار مظفري و 10-  بازار نقّارخانه و سراجي است. نتيجه‌گيري: فضاي چندگانۀ حسي و فضاي چندكاركردي بازار سنّتي كرمان با هم‌افزايي حسي در راستاي تشديد ميزان مؤلفه‌هاي محيطي- ادراكي در روند ادراك چندحسي، سبب هويّت‌مندي بازار سنّتي در ذهن مخاطب مي‌شوند و از طرفي، هويّت اجتماعي فرد را نيز، در اين نوع معماري افزايش مي‌دهند. اين امر به دليل ويژگي‌هاي خاص كالبدي-كاركردي-اجتماعي بازار سنّتي كرمان و نيز، ساختار سيستماتيك اين بازار است؛ همچنين در فرآيند شكل‌گيري ادراك چندحسي، علاوه بر اينكه تك‌تك فضاها براي مخاطب هويّت‌مند مي‌شوند، ‌برآيند هويّت‌‌مندي كل فضاهاي بازار سنّتي نيز اتفاق مي‌افتد.