معرّفي شمس رضي و اسودي، شخصيّت‌هايي ناشناس در كتاب دقايق‌الشّعر

در كتاب دقايق‌الشّعر از دو شخصيّت ذكري به ميان آمده و از هريك از آنان يك رباعي نقل شده‌ است. تقريباً نام و نشاني از اين دو تن در آثار ديگر وجود ندارد. اين پژوهش با هدف يافتن اطّلاعاتي دربارۀ اين دو، سامان يافت. براي اين منظور افزون بر تأمّل بر دو رباعي باقي‌مانده، تذكره‌ها و جنگ‌ها و منابع ديگر كاويده شد و حسب ضرورت متن‌هاي معتبر تاريخي مربوط به دورۀ سلجوقيان بررسي شد. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه شمس رضي در ميانۀ سال‌هاي 588 تا 607 ه.ق، در نواحي بخارا، دهلي، مكران، سيستان و اسفزار رفت و آمد داشته و مدّتي را در دربار وزير ممالـك غـور و فيروزكوه و امير اسفزا سپري كرده است. شمس رضي فرزند سعيد رضي‌الدّين ابوسعيد، مستوفي نيك‌نام دورۀ سلجوقيان و برادر عزيزالدّين، مستوفي و وزير آن دوران بوده است. آنچه از شعر شمس به جا مانده، دو بيت در قالب يك رباعي در هجو «اسودي» و مطلع قصيده‌اي است كه در ستايش ابوبكر جامجي سروده است. اسودي شخصيّت ديگري است كه در سده‌هاي ششم و هفتم هجري مي‌زيسته و از تنها رباعيِ باقي‌مانده از وي، برمي‌آيد كه احتمالاً هجوسرايي بوده كه مهاجاتي ميان او و شمس رضي وجود داشته است و يك رباعي از او در هجو همين شمس رضي از راه كتاب دقايق‌الشّعر به دست ما رسيده و از همين راه، رباعي هجوآميزي كه شمس رضي عليه او سروده نيز محفوظ مانده است.