بررسيِ انتقاديِ تصحيحِ بحرالمعاني

كتاب بحرالمعاني مجموعه‌اي از نامه‌هايِ عرفانيِ صوفيِ طريقۀ چِشتيه، سيد محمد بن ‌نصيرالدين ‌جعفر مكّي‌حسيني (732-825 هـ .ق.) است كه به تصحيح و تحقيق دكتر محمدسرور مولايي از سوي انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسي (گروه دانشنامۀ زبان و ادب فارسي در شبه قاره) در سال 1397چاپ و منتشر شده است. اين كتاب پس از چاپ سنگي در 1889م. در مرادآباد (نديمي هرندي، 1387،ج 2: 801)، نخستين چاپ و تصحيح از بحرالمعاني است، لكن آشفتگي‌ها و نابساماني‌هايي به دليل انباشتِ كلمات و عبارات نادرست و ناخوانا و گاه مبهم در سراسر متن كتاب ديده مي‌شود. اين امر، از يك سو به تصحيح كتاب برمي‌گردد كه جا داشت مصحح ضمن مقايسۀ تطبيقيِ نسخه يا نسخ بحرالمعاني با مآخذ مورد مراجعۀ مؤلف، بدخواني‌هاي وي يا احياناً كاتبان را رفع و تصحيح مي‌كرد؛ از سوي ديگر به مؤلف اثر مربوط است كه بخش زيادي از كتابش، نقل بدونِ ارجاعِ مطالب آثار عرفاني پيشين است و وي در ذكر اين مطالب چندان دقيق نبوده و با حذف و اضافه‌هاي نادرست، به انسجام و رواني و يكپارچگيِ متنِ كتاب لطمه زده و درك معنا را در موارد زيادي با ابهام مواجه كرده است. در اين نوشتار كوشيده‌ايم تا مشكلات و مسائلِ چاپ مذكورِ بحرالمعاني را با رويكردي انتقادي بررسي كنيم.