سعدي و فخرالدين ابوبكر حوايجي

فخرالدين ابوبكر بن ابي‌نصر حوايجي، باربك و وزير اعظم اتابك ابوبكر بن سعد بن زنگي، از شخصيت‌هاي مهمّ سياسي، نظامي و فرهنگي در قلمرو وسيع فارس در نيمۀ نخست سدۀ هفتم هجري است كه بخشي از حيات سعدي با دوران اقتدار او همزمان شده است. سعدي او را در ديباجۀ گلستان ستوده و نامش را ماندگار كرده و در دو موضع كمتربررسي‌شده از كليات خويش باز خطاب به او اشعاري دارد. اين دو موضع البتّه هميشه محلّ شك و تأمّل بوده و اينك بر اساس اسناد موثّق و كهن مي‌توان با قطعيّت دربارۀ آن‌ها سخن گفت. آنچه پيش از اين علّامه قزويني را دربارۀ يكي از اين اشعار به ترديد افكنده، در واقع مرثيۀ كوتاهي است كه در آن يك تناقض تاريخي دربارۀ حيات وزير و حاكم سلغري يافت مي‌شود و پيش از اين مشخّص نبود كه اين مرثيه براي درگذشت فخرالدين است يا فرد ديگري جز او؛ و اينك مي‌توان به اين يقين رسيد كه سعدي آن مرثيه را به‌مناسبت درگذشت فرزند اين وزير، و نه خود او، سروده است. در بخش ديگري از مقالۀ حاضر اطّلاعات مهمّ تاريخي دربارۀ اين وزير گردآوري و عرضه شده كه قسمتي از اين اطّلاعات از دل منابع تاريخي استخراج گرديده و برخي نيز از دواوين شعرا برداشت شده است.